Những vấn đề pháp lý trong quản lý thuốc lá thế hệ mới

Tại buổi tọa đàm “Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp” tổ chức ngày 16/10, ông Thân Đức Công, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), cho biết năm 2023 đã có nhiều vụ buôn lậu thuốc lá thế hệ mới bị phát hiện. Cụ thể, trong số 1.743 vụ kiểm tra liên quan đến thuốc lá, 303 vụ liên quan đến thuốc lá thế hệ mới đã được xử lý, thu nộp ngân sách gần 4 tỷ đồng. Tình trạng này tiếp diễn trong năm 2024 với 132 vụ vi phạm liên quan đến thuốc lá thế hệ mới được phát hiện.

Đặc biệt, các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng đang len lỏi vào môi trường học đường, làm dấy lên lo ngại về sức khỏe và thói quen tiêu cực của giới trẻ. Trung tá Nguyễn Minh Tiến từ Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an thành phố Hà Nội, cho biết việc buôn bán các sản phẩm này qua mạng xã hội và sử dụng các dịch vụ giao hàng công nghệ như Grab khiến việc phát hiện và xử lý khó khăn hơn rất nhiều.

Các chuyên gia tại buổi tọa đàm cũng cảnh báo về tác hại của thuốc lá thế hệ mới đối với sức khỏe. Ông Lê Thành Hưng, đại diện từ Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, chỉ ra rằng mặc dù có những tuyên bố về việc giảm thiểu tác hại của thuốc lá thế hệ mới so với thuốc lá truyền thống, nhưng cần phải cẩn trọng vì chưa có đủ bằng chứng khoa học chứng minh điều này.

Bên cạnh đó, Phó Vụ trưởng Vụ xã hội, Văn phòng Quốc hội, ông Nguyễn Hồng Ngọc, nhấn mạnh rằng quản lý các sản phẩm này hiện còn lỗ hổng lớn về mặt pháp lý. Đặc biệt, các quy định hiện tại vẫn chưa theo kịp sự phát triển của thị trường và xu hướng tiêu dùng. Phiên giải trình của Ủy ban Xã hội Quốc hội gần đây đã chỉ ra sự chậm trễ trong việc đánh giá và ban hành các quy định pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá thế hệ mới.

Các đại biểu tại hội thảo đã thống nhất về việc cần thiết phải có các quy định cụ thể và đồng bộ cho việc quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đang yêu cầu các bộ, ngành liên quan đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu và trình bày các giải pháp quản lý. Công điện số 47/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Y tế khẩn trương đề xuất các văn bản quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng trước cuối năm 2024.

Kinh nghiệm từ quốc tế cho thấy có 27 quốc gia đã cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và 17 quốc gia đã cấm thuốc lá làm nóng, cho thấy xu hướng siết chặt quản lý các sản phẩm này đang ngày càng phổ biến. Việt Nam cần học hỏi từ các quốc gia này để xây dựng chính sách phù hợp, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn tác động tiêu cực từ việc sử dụng thuốc lá thế hệ mới.

Việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho quản lý thuốc lá thế hệ mới là điều cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Cần có sự đồng thuận giữa các cơ quan chức năng để đảm bảo việc thực thi các quy định mới này sẽ đem lại hiệu quả tích cực trong kiểm soát và giảm thiểu tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng.