Tại sao Toyota cố tình "tụt hậu" trong cuộc đua xe điện?

Mới đây, kênh YouTube Morning Brew đã phát hành một video phân tích chiến lược của Toyota trong cuộc đua xe điện, cho thấy một cái nhìn sâu sắc về lý do hãng này có vẻ đang chậm lại so với các đối thủ. Theo video, hầu hết các nhà sản xuất ô tô hiện nay đều cung cấp hai lựa chọn cho người tiêu dùng—xe chạy xăng hoặc xe điện. Tuy nhiên, Toyota lại là một ngoại lệ rõ rệt. Tính đến năm 2019, hãng này chiếm khoảng 60% thị trường xe hybrid tại Mỹ, nhưng trong lĩnh vực xe điện, họ có vẻ đang tụt lại phía sau.

Một số nhà phân tích cho rằng Toyota đang mắc sai lầm nghiêm trọng trong chiến lược của mình, nhưng thực tế là quyết định này đã luôn nằm trong kế hoạch dài hạn của hãng. Để hiểu rõ hơn về chiến lược hiện tại của Toyota, cần xem xét quá trình điện khí hóa của họ trong suốt ba thập kỷ qua.

Vào đầu những năm 1990, khi người tiêu dùng bắt đầu nhận thức về tác động môi trường của xe hơi, Hội đồng Tài nguyên Không khí California đã ban hành một quy định yêu cầu các nhà sản xuất ô tô phải đảm bảo rằng đến năm 1998, 2% số xe bán ra phải là xe điện hoặc không phát thải.

Đáp ứng yêu cầu này, vào năm 1997, Toyota đã ra mắt mẫu RAV4 EV hoàn toàn không phát thải, tuy nhiên, chỉ có khoảng 1.500 chiếc được sản xuất và đưa vào sử dụng tại California.

Thực tế, thời điểm đó, các công ty ô tô khác cũng đã bắt đầu phát triển xe điện theo gương Toyota. Ford đã biến một mẫu xe bug nhỏ và một chiếc xe bán tải thành xe điện, trong khi GM cũng cho ra mắt một mẫu xe điện cổ điển. Đến cuối những năm 1990 và đầu 2000, một số lượng lớn người dân California đã chọn lái xe điện. Tuy nhiên, trong hai năm tiếp theo, mặc dù nhu cầu dường như rất lớn, hầu hết các xe điện đã bị rút khỏi thị trường, và nhiều chiếc trong số đó đã bị tiêu hủy.

Sang năm 2000, GM—công ty sở hữu bản quyền pin cho hầu hết các xe điện này—đã bán bản quyền cho một công ty dầu mỏ, mà sau đó đã bị Chevron mua lại. Ngay sau khi Chevron có được bản quyền này, họ đã kiện Toyota, một trong những công ty còn lại sử dụng loại pin này, vì vi phạm bản quyền. Điều này đã chấm dứt kế hoạch sản xuất xe điện của Toyota.

Năm 2000, Toyota đã cho ra mắt mẫu Prius, trở thành biểu tượng cho phong trào bảo vệ môi trường trong ngành ô tô. Prius không chỉ giúp giảm đáng kể lượng khí carbon từ xe chạy bằng xăng mà còn hoạt động với cả động cơ xăng và điện. Điều này có thể là lý do khiến Chevron cho phép Toyota tiếp tục phát triển mẫu xe này, dù nó vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Tuy nhiên, từ năm 2008, khi Tesla tái khởi động thị trường xe điện với các mẫu xe sang trọng, Toyota đã không ra mắt thêm mẫu xe điện nào tại Mỹ cho đến năm 2022. Thay vào đó, hãng này tập trung vào các mẫu hybrid, chiếm lĩnh thị trường và liên tục mở rộng danh mục sản phẩm của mình.

Hiện nay, trong bối cảnh các công ty ô tô khác đang giới thiệu nhiều mẫu xe điện mới, Toyota chỉ có một mẫu xe thuần điện là BZ4X. Mặc dù hãng đã đầu tư vào lĩnh vực điện khí hóa, doanh số bán ra của BZ4X vẫn rất khiêm tốn, chỉ đạt 6.486 chiếc trong ba quý đầu năm 2023, so với 103.000 chiếc RAV4 hybrid và 27.000 chiếc Prius. Điều này đã khiến nhiều người cho rằng Toyota đang tụt lại trong cuộc đua xe điện.

Hơn nữa, Toyota đã từng đệ đơn kiện California về các yêu cầu sản xuất xe điện, cho thấy rằng họ không hoàn toàn ủng hộ xu hướng này. Trong một tài liệu nội bộ gửi đến các đại lý, Toyota đã nêu rõ cam kết giảm lượng khí thải carbon, nhưng cũng chỉ ra rằng điều này sẽ gặp khó khăn do ba lý do chính: thiếu khoáng sản thiết yếu như lithium, cơ sở hạ tầng sạc chưa đủ và chi phí sản xuất xe điện vẫn quá cao.

Sự thiếu cân bằng trong mạng lưới trạm sạc là một vấn đề đáng lo ngại, với California có 14.000 trạm sạc trong khi Ohio chỉ có 1.200, tạo ra một khoảng cách lớn về khả năng tiếp cận. Bên cạnh đó, theo báo cáo của Kelley Blue Book, giá bán trung bình của xe điện cao hơn khoảng 5.000 đô la so với xe chạy bằng xăng, khiến nhiều người tiêu dùng e ngại khi quyết định chuyển sang xe điện.

Một số nhà môi trường học cáo buộc rằng Toyota đang cố gắng né tránh trách nhiệm trong việc chuyển đổi sang xe điện, chỉ tìm cách bán thêm xe mà không đầu tư thực sự vào công nghệ này. Thực tế, chỉ có 31% người trưởng thành ở Mỹ cho biết họ có khả năng sở hữu xe điện, cho thấy sự chậm chạp trong việc chấp nhận công nghệ mới.

Trong bối cảnh này, một số công ty ô tô, như Ford, đã tạm dừng đầu tư vào xe điện do lo ngại về thị trường. Tuy nhiên, cựu CEO của Toyota vẫn giữ thái độ lạc quan, cho rằng người tiêu dùng đang dần nhận thức được thực tế về xe điện và các vấn đề liên quan.

Tóm lại, mặc dù Toyota chưa hoàn toàn tham gia vào cuộc đua xe điện, hãng vẫn có kế hoạch ra mắt thêm nhiều mẫu xe điện trong tương lai. Hiện tại, 30% người tiêu dùng vẫn xem Toyota là lựa chọn tiềm năng khi họ quyết định mua xe điện, cho thấy rằng tương lai của hãng có thể phụ thuộc vào khả năng thích ứng với xu hướng này trong những năm tới. Việc theo dõi và điều chỉnh chiến lược của Toyota sẽ rất quan trọng để hãng này không bị tụt lại trong cuộc đua ngày càng quyết liệt của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.