Xăng sinh học E10 là loại nhiên liệu pha trộn 10% ethanol với 90% xăng khoáng được kỳ vọng góp phần cắt giảm khí thải CO₂ và thúc đẩy tiêu thụ ethanol nội địa – sản phẩm từ ngành nông nghiệp.
Việc thí điểm lần này nhằm thăm dò phản ứng thị trường, trước khi mở rộng ra toàn quốc vào năm 2026.
Hai "ông lớn" trong ngành xăng dầu là Petrolimex và PVOIL sẽ tiên phong cung ứng E10 tại ba đô thị lớn, nơi có mật độ tiêu thụ nhiên liệu cao.
Đây là lần thử nghiệm tiếp theo sau khi xăng E5 từng được triển khai rầm rộ từ năm 2018 nhưng dần rơi vào tình trạng "ế hàng".
Ký ức về xăng E5: Niềm tin người tiêu dùng bị thử thách
Xăng E5 từng được kỳ vọng trở thành lựa chọn thay thế xăng RON92, với ưu điểm thân thiện môi trường và giá thấp hơn. Thế nhưng, chỉ sau vài năm, người dùng dần quay lưng với loại nhiên liệu này.
Anh Trịnh Văn Thăng (Tây Mỗ, Hà Nội) chia sẻ từng ủng hộ E5 ngay khi có chủ trương.
Tuy nhiên, khi chuyển sang xe đời mới vốn được khuyến cáo dùng xăng RON95, anh buộc phải từ bỏ E5 để đảm bảo động cơ vận hành ổn định. “Xe kêu to, ì máy thì không tiết kiệm đâu lại thêm tiền sửa chữa,” anh nói.
Không riêng anh Thăng, một doanh nghiệp có 5 cây xăng tại Bình Dương từng phải ngưng bán E5 vì tồn kho lớn.
Theo đại diện đơn vị này, từ mức tiêu thụ đạt 35-40% so với RON95 vào năm 2018, tỷ lệ bán E5 giảm dần đến cuối 2023 chỉ còn chiếm 10%.
“Một bồn xăng RON95 bán hết sau 3 ngày còn E5 thì phải nửa tháng,” người này cho biết.
Những yếu tố khiến E5 thất bại
Theo ông Đào Duy Anh – Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), xăng E5 gặp khó bởi sử dụng nền RON92 – loại xăng không còn phù hợp với động cơ xe đời mới.
Ngoài ra, chính sách thuế, phí và cơ chế hỗ trợ cho xăng sinh học chưa đủ hấp dẫn khiến các doanh nghiệp không mặn mà trong khâu sản xuất, phối trộn, bảo quản và phân phối.
Thêm vào đó, sự thiếu đồng bộ giữa các địa phương và thông tin chưa rõ ràng về chất lượng sản phẩm khiến người tiêu dùng hoài nghi.
Dù thực tế E5 đã được kiểm chứng là an toàn, tâm lý "ngại dùng" vẫn còn phổ biến, nhất là ở các đô thị lớn.
Kỳ vọng với E10: Cần đồng bộ từ chính sách đến hạ tầng
Để E10 không đi vào “vết xe đổ” của E5, các chuyên gia cho rằng phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.
Đại diện doanh nghiệp phân phối xăng tại TP.HCM cho rằng E10 phải được cải tiến cả về hiệu suất vận hành và khả năng bảo quản.
Ngoài ra, giá bán hợp lý, truyền thông rõ ràng về lợi ích kinh tế – môi trường cũng như hạ tầng phân phối đồng bộ sẽ giúp sản phẩm tiếp cận thị trường tốt hơn.
Ông Trần Ngọc Năm – Phó Tổng giám đốc Petrolimex kiến nghị Bộ Công Thương sớm ban hành lộ trình cụ thể để doanh nghiệp chủ động đầu tư hệ thống bồn chứa, công nghệ phối trộn và chuẩn hóa tiêu chuẩn kỹ thuật phù hợp với nguồn xăng khoáng quốc tế.
Cùng quan điểm, ông Bùi Ngọc Bảo – Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng cần tối thiểu 6 tháng chuẩn bị nếu muốn triển khai đại trà.
Ngoài ra, ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc cắt giảm các thủ tục hành chính rườm rà trong ngành xăng dầu. “Trong khi nhiều nước chỉ có 3-4 quy chuẩn bắt buộc thì Việt Nam có tới 35 tiêu chuẩn do nhiều bộ ngành quản lý,” ông dẫn chứng.
Có nên bắt buộc dùng E10?
Một vấn đề đang được thảo luận là có nên loại bỏ hoàn toàn các lựa chọn thay thế như RON95 để thúc đẩy người dùng chuyển sang E10.
Ông Giang Chấn Tây – Giám đốc Công ty Bội Ngọc (Trà Vinh) – cho rằng nếu vẫn giữ nhiều loại xăng song song, E10 khó tạo được sự đột phá.
Theo ông, nếu Nhà nước chỉ cho phép lưu hành E10, thị trường sẽ tự điều chỉnh. “Không có lựa chọn thay thế thì người tiêu dùng sẽ tự động chuyển sang dùng E10,” ông lập luận.
Ngoài ra, ông cũng đề xuất đặt tên sản phẩm thân thiện hơn, dễ tiếp cận với người dùng, đồng thời hạn chế thông tin gây nhiễu hoặc làm sai lệch nhận thức về chất lượng của xăng sinh học.
Cơ quan quản lý nói gì?
Bộ Công Thương cho biết đang gấp rút xây dựng các cơ chế ưu đãi về thuế môi trường, phí bảo vệ môi trường cho E10, đồng thời rà soát lại các quy chuẩn kỹ thuật để phù hợp với thực tiễn.
Giai đoạn thí điểm hiện nay là bước đệm trước khi E10 được triển khai toàn quốc từ đầu năm 2026.
Việt Nam không đơn độc trong nỗ lực này. Nhiều quốc gia đã luật hóa việc sử dụng xăng sinh học bắt buộc. Câu hỏi còn lại là: liệu Việt Nam có rút ra đủ bài học từ thất bại của E5 để đưa E10 trở thành tiêu chuẩn nhiên liệu quốc gia?
Anh Trịnh Văn Thăng – người từng quay lưng với E5 – chia sẻ anh vẫn sẵn sàng thử lại nếu E10 được cải tiến rõ ràng về chất lượng và giá cả.
Còn với doanh nghiệp xăng dầu tại Bình Dương, họ khẳng định đã sẵn sàng quay lại phân phối nếu điều kiện thị trường cho phép.
