Vụ tai nạn nghiêm trọng khiến hai người thiệt mạng trên đường Kinh Dương Vương (quận Bình Tân, TP.HCM) hiện đang được lực lượng chức năng điều tra, làm rõ các tình tiết liên quan.
Theo thông tin ban đầu, phương tiện gây tai nạn không do chủ xe điều khiển mà được giao cho người khác sử dụng thông qua hợp đồng ủy quyền. Điều này đặt ra vấn đề pháp lý về trách nhiệm của chủ xe trong trường hợp không trực tiếp tham gia điều khiển phương tiện gây tai nạn.
Vậy trong tình huống này, chủ phương tiện có phải chịu trách nhiệm liên đới hay không? Các quy định pháp luật hiện hành sẽ được vận dụng như thế nào để xác định trách nhiệm dân sự, hành chính hoặc hình sự của các bên liên quan? Luật sư Mai Thanh Bình (Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình) đã có những phân tích cụ thể nhằm làm rõ vấn đề này.
Trách nhiệm dân sự: Người điều khiển xe là đối tượng chịu trách nhiệm chính
Theo Bộ luật Dân sự 2015, xe cơ giới được xem là nguồn nguy hiểm cao độ, đồng nghĩa với việc người đang chiếm hữu và sử dụng phương tiện sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu có sự cố xảy ra, ngay cả khi người đó không cố ý hay có lỗi.
Trong trường hợp xe được ủy quyền cho người khác sử dụng, thì người trực tiếp điều khiển phương tiện sẽ là người chịu trách nhiệm chính về mặt dân sự nếu gây ra thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản cho bên thứ ba.
Tuy nhiên, trách nhiệm không hoàn toàn dừng lại ở người cầm lái. Chủ xe vẫn có thể phải liên đới bồi thường trong một số tình huống nhất định.
Nếu trong hợp đồng ủy quyền hoặc thỏa thuận cho mượn xe có điều khoản nêu rõ chủ xe cùng chịu trách nhiệm trong trường hợp xảy ra sự cố, thì quy định đó sẽ có hiệu lực pháp lý và được ưu tiên áp dụng.
Ngoài ra, nếu chủ xe giao phương tiện cho người không đủ điều kiện lái xe - chẳng hạn như người không có giấy phép hợp lệ, đang trong tình trạng sử dụng rượu bia, không đủ năng lực hành vi - hoặc biết rõ xe có lỗi kỹ thuật nghiêm trọng nhưng vẫn giao cho người khác điều khiển, thì chủ xe cũng có thể bị quy trách nhiệm dân sự do có lỗi trong quá trình giao tài sản.
Điều 601 của Bộ luật Dân sự quy định rõ: nếu chủ sở hữu giao tài sản là nguồn nguy hiểm cao độ cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì người này phải bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Như vậy, mấu chốt nằm ở việc hai bên có hay không có thỏa thuận ràng buộc trách nhiệm, cũng như việc chủ xe có hành vi thiếu trách nhiệm trong quá trình giao xe.
Trách nhiệm hình sự: Tập trung vào người trực tiếp gây tai nạn
Trách nhiệm hình sự mang tính cá nhân và chỉ được đặt ra khi người có hành vi vi phạm pháp luật có lỗi rõ ràng. Do đó, trong hầu hết các vụ tai nạn giao thông, người điều khiển phương tiện tại thời điểm xảy ra vụ việc sẽ là đối tượng bị truy cứu hình sự.
Nếu người này vi phạm các quy tắc an toàn giao thông và gây ra hậu quả nghiêm trọng như chết người, gây thương tích nặng hoặc thiệt hại lớn về tài sản, họ có thể bị truy tố theo Điều 260 Bộ luật Hình sự với tội danh vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
Tùy mức độ nghiêm trọng của hành vi và hậu quả, người vi phạm có thể bị phạt tiền, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ một năm đến mười lăm năm. Ngoài hình phạt chính, tòa án có thể áp dụng hình phạt bổ sung như cấm hành nghề hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ từ một đến năm năm.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng trong một số trường hợp đặc biệt, chủ xe vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều này xảy ra nếu có bằng chứng cho thấy chủ xe đã xúi giục, tổ chức hoặc giúp sức cho người được ủy quyền thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Ví dụ, nếu chủ xe biết rõ người được ủy quyền không có khả năng điều khiển phương tiện an toàn nhưng vẫn cố tình giao xe với mục đích mờ ám, hành vi đó có thể bị coi là đồng phạm. Trong tình huống này, chủ xe có thể đối diện mức án lên tới bảy năm tù.
Cẩn trọng khi ủy quyền để tránh rủi ro pháp lý
Để hạn chế tối đa rủi ro pháp lý, cả người ủy quyền và người được ủy quyền nên thực hiện một số bước sau.
Trước tiên, nên lập văn bản ủy quyền hoặc thỏa thuận cho mượn xe có nội dung rõ ràng, trong đó nêu chi tiết các điều khoản về trách nhiệm của hai bên nếu xảy ra sự cố.
Bên cạnh đó, người ủy quyền cần kiểm tra kỹ thông tin và năng lực của người được giao xe, bao gồm việc có giấy phép lái xe hợp lệ hay không, tình trạng sức khỏe và tâm lý ổn định, cũng như không sử dụng chất kích thích hoặc rượu bia trước khi điều khiển phương tiện.
Ngoài ra, xe giao cho người khác sử dụng cần được bảo dưỡng thường xuyên và đảm bảo đầy đủ điều kiện kỹ thuật, nhằm phòng tránh những rủi ro từ chính bản thân phương tiện.
Việc mua thêm các loại bảo hiểm tự nguyện ngoài bảo hiểm bắt buộc cũng là cách giúp giảm nhẹ gánh nặng tài chính nếu sự cố xảy ra.
