PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch VUSTA cho biết: Hoạt động phổ biến kiến thức và chuyển giao khoa học, công nghệ trước tiên là đột phá tư duy, triển khai đồng bộ hệ thống. Việc phổ biến kiến thức và chuyển giao khoa học, công nghệ là một trong những nhiệm vụ chính của VUSTA. Việc thực hiện nghiên cứu khoa học, công nghệ thời gian qua từ 3 nguồn chính: Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng. Trong đó nguồn từ Nhà nước chiếm chủ yếu. Còn nguồn từ cộng đồng theo hướng xã hội hoá còn ít. Khi triển khai Nghị quyết 57, xu hướng huy động nguồn lực từ xã hội hoá được xác định là nguồn chính. Vấn đề hiện nay là cách thức huy động nguồn lực xã hội hoá sao cho hiệu quả.
PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch VUSTA cho rằng huy động nguồn lực xã hội hoá góp phần đưa khoa học công nghệ vào thực tế cuộc sống.TS. Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban, Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế cho biết: Trong những năm qua, các tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) ngoài công lập đã có nhiều đóng góp thiết thực trong hoạt động phổ biến kiến thức và chuyển giao KH&CN, đặc biệt trong các lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, y tế cộng đồng, năng lượng tái tạo và phát triển bền vững. Nhiều mô hình được triển khai hiệu quả tại cơ sở, giúp nâng cao năng lực tiếp cận khoa học của người dân, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.
“VUSTA có 570 tổ chức nghiên cứu KH&CN và chủ yếu là tự chủ. Trong giai đoạn 2021 - 2024 vừa qua, các đơn vị đã tổ chức 148 hội nghị khoa học và 364 hội thảo khoa học. Bên cạnh đó, các tổ chức KH&CN đã triển khai các chiến dịch, mô hình truyền thông và phổ biến kiến thức thông qua các tổ chức cộng đồng mang lại hiệu quả cao. Trong giai đoạn 2021 - 2024, các tổ chức đã có 106.977 số lượng tờ rơi, pano, khẩu hiệu, áp phích phục vụ công tác giáo dục, tuyên truyền; 148 chiến dịch truyền thông nhằm bảo tồn Đa dạng sinh học; 146 mô hình bảo tồn Đa dạng sinh học được các tổ chức KH&CN trực thuộc triển khai”, TS. Lê Công Lương cho biết.
Tuy nhiên, theo TS. Lê Công Lương, hoạt động phổ biến kiến thức và truyền thông của các tổ chức KH&CN trực thuộc VUSTA vẫn thiếu đồng bộ, nội dung, hình thức truyền thông còn đơn điệu, chưa hấp dẫn; chưa khai thác hiệu quả công nghệ thông tin và các nền tảng truyền thông số, chưa chú trọng vào việc nâng cao nhận thức cộng đồng… Nguyên nhân do thiếu nguồn lực cho công tác truyền thông, thiếu sự phối hợp và kết nối giữa các bên liên quan, khó khăn trong việc tạo ra nội dung khoa học hấp dẫn.
Quang cảnh hội thảo.Về giải pháp, TS. Lê Công Lương cho rằng, VUSTA cần tiếp tục đóng vai trò cầu nối giữa Nhà nước - doanh nghiệp - các tổ chức KH&CN, hỗ trợ kết nối nguồn lực, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm, đồng thời đẩy mạnh công tác tư vấn phản biện chính sách liên quan đến xã hội hóa KH&CN; Phát triển các mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong phổ biến kiến thức và chuyển giao KH&CN, đặc biệt trong các lĩnh vực phục vụ phát triển nông thôn mới, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, chuyển đổi số và phát triển xanh… Xây dựng cơ sở dữ liệu và mạng lưới hợp tác chuyên gia, kết nối các đơn vị KH&CN, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, hình thành hệ sinh thái chia sẻ tri thức mở.
Ông Đặng Vũ Cảnh Linh, Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết: Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là khoảng cách giữa nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, chỉ khoảng 15 - 20% các kết quả nghiên cứu khoa học được chuyển giao và ứng dụng vào sản xuất kinh doanh. Nguyên nhân của tình trạng này không chỉ nằm ở chất lượng nghiên cứu hay năng lực tiếp nhận công nghệ của doanh nghiệp, mà còn ở sự thiếu kết nối, thiếu thông tin và thiếu các cơ chế trung gian hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, không biết đâu là nguồn tri thức, công nghệ phù hợp với nhu cầu của mình, trong khi các nhà khoa học cũng khó tiếp cận với các bài toán thực tiễn từ sản xuất kinh doanh.
Chính trong bối cảnh này, công tác phổ biến kiến thức KH&CN trở thành nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược. Phổ biến kiến thức KH&CN không đơn thuần là việc truyền đạt thông tin một chiều mà là quá trình tạo ra sự tương tác hai chiều, xây dựng cầu nối giữa thế giới tri thức với thế giới thực tiễn, giúp các thành tựu khoa học được hiểu, được tiếp cận và cuối cùng là được ứng dụng vào sản xuất kinh doanh, góp phần tạo ra giá trị kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Về giải pháp, theo ông Đặng Vũ Cảnh Linh, VUSTA cần chuyển từ tổ chức các hoạt động kết nối mang tính sự kiện sang xây dựng một hệ sinh thái kết nối toàn diện, trong đó các bên liên quan có thể tương tác thường xuyên, bền vững. Công tác phổ biến kiến thức cần chuyển từ phương thức truyền thống, một chiều sang mô hình tương tác, dựa trên nhu cầu thực tế.
“VUSTA cần tiến hành nghiên cứu, khảo sát để phân loại chi tiết nhu cầu công nghệ của các nhóm doanh nghiệp theo ngành nghề, quy mô, vùng miền và giai đoạn phát triển. Dựa trên đó, xây dựng các chương trình phổ biến kiến thức được cá nhân hóa, với nội dung cụ thể, sát thực tế. Ví dụ, đối với doanh nghiệp chế biến nông sản, nội dung nên tập trung vào công nghệ bảo quản, chế biến, đóng gói và truy xuất nguồn gốc; đối với doanh nghiệp sản xuất cơ khí, tập trung vào công nghệ tự động hóa, robot và quản lý chuỗi cung ứng”, ông Linh chia sẻ.
Để thực hiện hiệu quả vai trò cầu nối, VUSTA cần đầu tư chiến lược vào phát triển nguồn nhân lực; tăng cường hơn nữa tính chủ động trong nghiên cứu, phản biện, đề xuất với Chính phủ, các bộ ngành các cơ chế chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động phổ biến kiến thức KH&CN và kết nối doanh nhân, doanh nghiệp, hoạt động sản xuất, kinh doanh trong thực tiễn; Đẩy mạnh chuyển đổi số, thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo và tinh thần hợp tác.
