Việt Nam hiện là một trong 10 quốc gia cung ứng chanh dây lớn nhất thế giới, với diện tích trồng khoảng 10.400 ha, trong đó Tây Nguyên chiếm đến 86%. Năng suất cao vượt trội (50–60 tấn/ha) đã tạo lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ. Tuy nhiên, sản xuất vẫn còn manh mún, thiếu quy hoạch, dẫn đến chất lượng không đồng đều và khó khăn trong việc truy xuất nguồn gốc. Bên cạnh đó, công nghệ bảo quản còn yếu kém làm tăng tổn thất sau thu hoạch, giảm giá trị thương phẩm.
Giải pháp: Hoàn thiện chuỗi liên kết từ gốc đến ngọn
Theo các chuyên gia, chìa khóa để giải quyết bài toán này nằm ở việc xây dựng một chuỗi liên kết giá trị chặt chẽ, từ khâu sản xuất đến chế biến và tiêu thụ. Đây là giải pháp đã được nhiều mô hình thành công chứng minh hiệu quả.
(1) Nền tảng sản xuất chuẩn: HTX đóng vai trò cầu nối quan trọng, hướng dẫn nông dân áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như VietGAP, GlobalGAP để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường. Điển hình là HTX Nông nghiệp công nghệ cao Xanh Cao Nguyên (Đắk Lắk) đã quản lý và mở rộng các vùng trồng đạt chuẩn, đồng thời chế biến sâu nhiều sản phẩm giá trị gia tăng.
(2) Đảm bảo đầu ra ổn định: Ông Nguyễn Văn Thái Bình, Giám đốc HTX Xanh Cao Nguyên, nhấn mạnh rằng việc tham gia HTX giúp nông dân yên tâm hơn về đầu ra nhờ các hợp đồng bao tiêu, giảm rủi ro về thị trường.
(3) Kết nối sản xuất với thị trường: Doanh nghiệp lớn như Nafoods Group đã xây dựng chuỗi liên kết với 28 HTX, cung cấp giống sạch bệnh, chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng công nghệ số để giám sát chất lượng.
(4) Tăng cường chế biến sâu: Các nhà máy chế biến hiện đại giúp đa dạng hóa sản phẩm (nước cốt, mứt, bột, tinh dầu...), giảm phụ thuộc vào xuất khẩu quả tươi và tối đa hóa giá trị cho ngành hàng.
Bằng cách hoàn thiện chuỗi giá trị, từ việc quy hoạch vùng trồng, áp dụng công nghệ, cho đến việc liên kết chặt chẽ giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp, chanh dây Việt Nam không chỉ nâng cao thu nhập cho người nông dân mà còn khẳng định vị thế vững chắc hơn trên bản đồ nông sản toàn cầu. Đây là con đường phát triển bền vững và lâu dài cho cây chanh dây.
