Theo đó, Hội thảo “Nhân diện thư, Vật điểu thư của nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại” diễn ra tại Di tích lịch sử kháng chiến Từ đường họ Trịnh (213 Phương Lưu, phường Đông Hải 1, quận Hải An, thành phố Hải Phòng). Hội thảo với sự tham gia của gần 100 đại biểu là chuyên gia, nhà khoa học, nhà thư pháp đến từ các cơ quan nghiên cứu văn hóa của Trung ương và thành phố Hải Phòng.
Trước khi vào Hội thảo các đại biểu dâng hương tại Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh trong khuôn viên Di tích cách mạng từ đường họ Trịnh tại Phương Lưu.
Tại Hội thảo có 15 ý kiến phát biểu trực tiếp tâm huyết của các nhà báo, nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà thư pháp thành phố Hải Phòng và nhiều tỉnh, thành phố bạn như Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Bình, Hà Tĩnh...thể hiện tình cảm yêu quý, trân trọng đối với Kỷ lục thư pháp Việt Nam và Kỷ lục Gunness thế giới, Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý.
Toàn cảnh Hội thảo.
TS. Thang Văn Phúc - Viện trưởng Viện những vấn đề phát triển phát biểu tại Hội thảo.
Bài phát biểu tham luận của các tác giả: Nguyễn An Hưng, Thang Văn Phúc, Hồ Trọng Ngũ, Vũ Khắc Nguyên, Vương Xuân Nguyên, Ngô Thu An, Thượng tọa Thích Chỉnh Tuệ, Nguyễn Thanh Bình, Nguyễn Hữu Tản, Lê Hồng Sản đềulàm rõ về tình yêu chữ Thánh hiền, yêu nghệ thuật thư pháp -nét đẹp truyền thống lâu đời của Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý, Giám đốc Trung tâm Thư pháp Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Làng nghề thành phố Hải Phòng, Giám đốc Trung tâm Thư pháp, Câu đối và Hán - Nôm học Hải Phòng. Bước vào tuổi 50 cuộc đời, Nghệ nhân, Nhà thư pháp Lê Thiên Lý được nghiên cứu các cách thức thể hiện thư pháp chữ Hán - Nôm và ông đã thể hiện thành công 5 thể thư pháp truyền thống Lệ, Triện, Khải, Thảo, Hành, Đỉnh thư chữ Hán và Đỉnh thư thư pháp chữ Việt; đồng thời thư pháp “Nhân diện thư”, “Vật điểu thư” còn khởi nguồn cho ca khúc “Thư pháp Hải Phòng”.
Nhà thư pháp Lê Thiên Lý phát biểu tại Hội thảo.
Các tham luận của các tác giả Hồ Mặc Nhân, Trần Quốc Huy, Trần Văn Hải, Đào Vinh, Từ Xuân Bắc - Trần Phong, Đồng Thị Hồng Hoàn...đã làm rõ quá trình tiếp cận và thể hiện sáng tạo, thành công thể thư pháp “Nhân diện thư” của Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý. Nhân diện thư là hình thức thể hiện chân dung, hình ảnh con người thông qua những đường nét của con chữ. Những đường nét uyển chuyển, mền mại, đầy sáng tạo tạo nên những bức thư pháp kết hợp chặt chẽ giữa hình thức và nội dung thể hiện, mang đến cho người xem, người được nhận những cảm xúc thăng hoa, khắc họa một dấu ân thể hiện thư pháp mang đậm chất Lê Thiên Lý. Nghệ sỹ ưu tú, Nhà báo Đào Vinh - Tổng biên tập Tạp chí Cửa Biển cho rằng: “Tác phẩm “Nhân diện thư” không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc, giúp truyền tải những thông điệp nhân văn, triết lý sống và vẻ đẹp Chân - Thiện - Mĩ của con người thông qua thư pháp”.
Thượng tọa Thích Chỉnh Tuệ - Ủy viên Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam phát biểu tại Hội thảo.
Các tham luận của các tác giả Lưu Văn Thuấn, Bùi Đắc Lộc, Nguyễn Hùng Vỹ, Hà Thị Thanh Hương, Dương Đình Nghiệp, Lê Anh Tuấn... đã làm rõ, trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc của tiền nhân, Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý đã thể hiện sáng tạo và thành công thể thư pháp “Vật điểu thư”. Những nét chữ được bàn tay tài hoa của Nhà thư pháp chuyển thành những con chim, đàn chim mỗi con mỗi vẻ, những con vật như tôm, cua, các, các đồ vận dụng gần gũi với đời sống con như cái cốc, ấm pha trà, chiếc xe máy, máy bay...đã đưa hơi thở thường nhật của con người thành những bức thư pháp giàu chất biểu đạt và mang giá trị nghệ thuật cao.
Tác giả Nghệ nhân thư pháp Trần Quốc Huy, Trần Văn Đa đã làm sáng tỏ quá trình nghiên cứu và thể hiện sáng tạo thể đỉnh thư tiếng Việt của Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý.Trước nhu cầu sửa chữa, nâng cấp xây mới nhiều nơi thờ tự (đình, đền, miếu), từ đường dòng họ, tư gia, Nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã sáng tạo thể đỉnh thư chữ Việt. Chữ đỉnh thư chữ Việt được Nhà thư pháp Lê Thiên Lý thể hiện dễ đọc, dễ tiếp cận, nhưng vẫn bảo đảm tính nghiêm cẩn, trang nghiêm đối với các bức đại tự, câu đối ở nhiều nơi thờ tự. Tác giả Trần Văn Đa, khẳng định: “Thầy Lê Thiên Lý đã "hiện đại hóa" thể chữ này bằng cách sử dụng chữ Quốc ngữ. Điều này giúp nghệ thuật thư pháp không chỉ là một biểu tượng của quá khứ mà còn trở thành một phần của văn hóa đương đại”.
Một số đại biểu phát biểu ttham luận tại Hội thảo.
Nghệ sỹ Ưu tú, Nhà báo Đào Vinh nêu rõ: Sự sáng tạo của “Nhân diện thư” là khi thư pháp trở thành chân dung và sáng tạo “Vật điểu thư” là sự kết hợp độc đáo giữ chữ và hình. Tác giả khẳng định giá trị của “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” ở 3 nội dung chính đó là: Góp phần đổi mới và phát triển nghệ thuật thư pháp Việt Nam; kết nối thư pháp với đời sống đương đại; tôn vinh vẻ đẹp và nghệ thuật viết chữ Việt”.
Nói về giá trị của “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” đối với thế hệ trẻ, Nhà thư pháp Lê Hồng Sản khẳng định: “Với tôi, là người đã có 40 năm gắn bó với sự nghiệp giáo dục - đào tạo, với sự cảm nhận của một Nhà giáo, tôi thấy hai thể thư pháp “Nhân diện thư”, “Vật điểu thư” của Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh phổ thông”.
Từ những tiếp cận trực tiếp thông qua nhiều hoạt động thư pháp, các tác giả Trần Quốc Huy, Trần Văn Đa, Trần Văn Hải đề xuất những vấn đề cơ bản là: Các viện, nhà nghiên cứu, nhà thư pháp tiếp tục tổ chức những cuộc hội thảo về Nhân diện thư và Vật điểu thư để làm sáng tỏ về lý luận và thực tiễn, để trên cơ sở đó đề xuất giải pháp bảo tồn, phát huy nghệ thuật thư pháp “Nhân diện thư”, “Vật điểu thư”, đưa hai thể thư pháp này đến với đông đảo nhân dân trong cả nước và quốc tế; tiếp tục nghiên cứu, biên soạn và xuất bản thành tài liệu, sách hướng dẫn về cách viết Đỉnh thư chữ Việt để giúp nhiều người tiếp cận và thực hành; tổ chức nhiều cuộc triển lãm để lan tỏa giá trị nghệ thuật Đỉnh thư chữ Việt đến với đông đảo công chúng; ứng dụng công nghệ số để tạo ra các font chữ Đỉnh thư chữ Việt, giúp thể chữ này có thể xuất hiện trên các nền tảng thiết kế đồ họa, truyền thông, quảng cáo, vươn ra thế giới...
Nhà thư pháp Lê Hồng Sản đề xuất: Trung tâm câu đối - Hán nôm học Hải Phòng cần kết hợp với Sở Giáo dục - Đào tạo mở nhiều lớp học thư pháp cho học sinh phổ thông; có thể đưa vào nội dung chương trình hoạt động ngoài giờ lên lớp; các nhà trường, kết hợp với Trung tâm Thư pháp, Câu đối và Hán – Nôm học tổ chức các cuộc thi sáng tác thư pháp cho học sinh vào những ngày hè; các trường có thư viện nên có một phòng lưu trữ những bức thư pháp của các thế hệ học sinh để làm tư liệu giáo dục truyền thống để góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách cho thế hệ trẻ hiện nay.
Một số đại biểu nữ lưu niệm tại Hội thảo.
Xét trên góc độ giá trị “Chân - Thiện - Mỹ” của “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư”, “Đỉnh thư thư pháp chữ Việt”,nhiều tác giả trong bài tham luận đã thể hiện tình cảm yêu quý hình thức thư pháp của Nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý.
Trong bài tham luận của mình, ông Nguyễn An Hưng, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề TP Hải Phòng nêu rõ: “Sự hiện diện của thư pháp Nhân diện thư, Vật điểu thư của Nhà thư pháp Lê Thiên Lý thời gian qua đã thổi luồng sinh khí mới vào Thư pháp Việt, làm cho giá trị văn hóa, nghệ thuật thêm sâu sắc. Thư pháp Nhân diện thư, Vật điểu thư của Nhà thư pháp Lê Thiên Lý có sức lan tỏa sâu, rộng, thu hút được sự quan tâm của các cấp, các ngành địa phương và cộng đồng, nhất là những người yêu, thích bộ môn thư pháp trong nước”.
Thượng tọa Thích Chỉnh Tuệ - Ủy viên Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam bày tỏ tình cảm sâu sắc: “Ông có một tâm hồn phóng khoáng và sảng khoái, tư chất trời ban, nhiệt tình, từ tốn và say mê nghiên cứu, thực hành. Cái quý nhất của ông là tâm nguyện đến để cống hiến cho đời, cho người, không đòi hỏi gì cho riêng ông”.
Nhà giáo, Họa sỹ, Nhà thư pháp Bùi Đức Lộc, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hán Nôm Bảo tồn Văn hóa Hà Tĩnh nêu rõ: “Đường nét mỗi chữ trong các tác phẩm của Lê Thiên Lý như là một sự thăng hoa tột đỉnh, một cảnh giới hoàn mỹ trong từng con chữ. Ông dũng cảm sáng tạo trong việc thể hiện “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” vào các tác phẩm, sử dụng kiến thức uyên thâm để tạo ra những tác phẩm tràn ngập niềm vui và sự mới mẻ”.
Hà Thị Thanh Hương - Nghệ nhân thư pháp Làng nghềHải Phòng khẳng định về những giá trị của “Nhân diện thư”: “Mỗi nét bút như thở ra sự sống, truyền tải cảm xúc dồn nén của người nghệ sĩ, theo tôi, đây không chỉ là một bức chân dung mà còn là một bản hòa tấu giữa cái đẹp của khuôn mặt, là sự thống nhất của nghệ thuật và tâm hồn”.
Một số tác phẩm của Nhà thư pháp Lê Thiên Lý giới thiệu tại Hội thảo.
Tác giả Từ Xuân Bắc - Trần Phong nêu rõ: "Nhân diện thư” và “Vật điểu thư" của Kỷ lục gia, Nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã đưa thư pháp Việt Nam vượt khỏi chức năng truyền tải thông tin thông qua hình thức biểu đạt bằng văn tự để trở thành môn nghệ thuật tiêu biểu, giàu ý nghĩa biểu trưng của tinh hoa văn hóa dân tộc, không chỉ hun đúc giá trị nhân văn mà còn thể hiện nội hàm văn hóa sâu sắc”.
Nhà thơ Nguyễn Hùng Vỹ, Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội viên hội Nhà văn Hải Phòng bày tỏ cảm nhận: “Những lối viết “Nhân diện thư” và “Vật điểu thư” đã loại bỏ sự thô cứng và khuôn mẫu của các lối viết thư pháp truyền thống, mang lại sự mềm mại, uyển chuyển và sáng tạo. Sự sáng tạo này không chỉ thể hiện tài năng mà còn cho thấy tâm huyết của ông trong việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật thư pháp Việt Nam”.
Dương Đình Nghiệp - Nghệ nhân vì sự nghiệp bảo tồn văn hóa dân tộc - Nghệ nhân thư pháp Làng nghề thành phố Hải Phòng bộc bạch những suy nghĩ chân thành: “Thầy Lê Thiên Lý một Nhà thư pháp tài ba. Người đã ba lần kỉ lục gia Việt Nam, một lần kỉ lục thế giới. Cả cuộc đời ông trăn trở và sáng tạo con chữ đến tận cùng. Đam mê học hỏi, sáng tạo ra nhiều thể chữ không bó hẹp ở mấy thể chữ nho khuôn phép là những gì đọng lại trong tôi đối với Nghệ nhân, Nhà thư pháp Lê Thiên Lý”.
Nghệ nhân thư pháp Ngô Thu An khẳng định: “Ông là một con rồng vượt lên trên tất cả, khai mở những chân trời trong nghệ thuật thư pháp Việt Nam, đã vượt qua khuôn khổ bay cao cùng Nhân diện thư và Vật điểu thư. Đó là sự sáng tạo, táo bạo phá bỏ giới hạn thông thường, không bó buộc mình trong khuôn khổ mà chọn các bứt phá, để con chữ không chỉ là chữ mà còn là hình tượng, là triết lý, là sự sống”.
Tác giả Nguyễn Huệ, Nghệ nhân thư pháp Hiệp hội Làng nghề bày tỏ xúc đối với thể thư pháp “Nhân diện thư”, “Vật điểu thư” bằng mấy vần thơ:
Rồng vàng Chu Đậu vươn thời đại,
Bút pháp diệu kỳ Nhân - Điểu thư.
Thánh hiền thư thảo điểm nhanh,
Hai thể “Nhân” - “Vật” lưu danh muôn đời.
Tọa đàm trao đổi “Nhân diện thư”, “Vật điểu thư” của Nhà thư pháp Lê Thiên Lý trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại” đã thành công tốt đẹp. Xin được dẫn lời Nhà giáo, Họa sỹ, Nhà thư pháp Bùi Đức Lộc, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hán Nôm Bảo tồn Văn Hóa Hà Tĩnh để khái quát tổng luận tọa đàm: “Lê Thiên Lý không chỉ là một Nhà thư pháp vĩ đại, mà còn là một người nghệ sĩ toàn diện với tài năng ưu việt trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Ông không ngừng sáng tạo để góp phần vào một kho tàng di sản vô giá, đánh dấu sự phát triển của Thư Pháp Việt Nam hiện đại và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ”.
Nhà báo Vương Xuân Nguyên, Viện trưởng Viện Kinh tế, Văn hoá và Nghệ thuật phát biểu tại Hội thảo.
Phát biểu tại Hội thảo, Nhà báo Vương Xuân Nguyên, Viện trưởng Viện Kinh tế, Văn hoá và Nghệ thuật cho biết, trong những năm gần đây, Viện Kinh tế, Văn hoá và Nghệ thuật đã đồng hành cùng Nhà thư pháp Lê Thiên Lý đã tích cực giới thiệu và lan tỏa tinh hoa văn hóa thư pháp Việt nói chung và giới thiệu trường phái "Nhân diện thư" và "Vật điểu thư" tại nhiều sự kiện văn hóa lớn của Thủ đô Hà Nội và Đất nước, cũng như giới thiệu tới các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đoàn ngoại giao Quốc tế tham dự các sự kiện nêu trên.
Trên cơ sở kết quả của Hội thảo “Nhân diện thư, Vật điểu thư của nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại” và tập hợp những đánh giá của đông đảo các học giả, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cùng những tài liệu có liên quan, Viện Kinh tế, Văn hoá và Nghệ thuật sẽ xuất bản cuốn sách “Nhân diện thư, Vật điểu thư của nghệ nhân thư pháp Lê Thiên Lý trong dòng chảy thư pháp Việt Nam đương đại”. Đồng thời, Viện sẽ hướng dẫn và đồng hành với Nhà thư pháp Lê Thiên Lý đăng ký Bản quyền tác giả đối với những sáng tạo trong lĩnh vực thư pháp của Nhà thư pháp Lê Thiên Lý theo quy định của pháp luật.
Nhân dịp này, Trung tâm Thư pháp, Câu đối và Hán Nôm học Hải Phòng trân trọng cảm ơn các tác giả đã tâm huyết nghiên cứu và gửi bài tham luận; cảm ơn các cá nhân đã ủng hộ kinh phí và vật chất; cảm ơn Gia đình ông Trịnh Trọng Giữ và Đảng ủy, Hội đồng quản trị Tập đoàn Kinh tế Công nghiệp Đông Hải đã tạo mọi điều kiện cho hội thảo thành công!
(Đại tá, Thạc sỹ, Nghệ nhân thư pháp Trần Quốc Huy - Phó Giám đốc kiêm Tổng thư ký Trung tâm thư pháp Việt Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Làng nghề TP Hải Phòng)
