Kiểm định khí thải xe máy: Cục Đăng kiểm đưa ra giải pháp để tránh "vỡ trận"

Không khả thi nếu triển khai đồng loạt từ 2027

Theo góp ý từ Cục Đăng kiểm Việt Nam, việc áp dụng đồng loạt quy định kiểm soát khí thải xe máy từ ngày 1/1/2027 tại hai đô thị lớn nhất cả nước là Hà Nội và TP.HCM là chưa đảm bảo tính khả thi. Nguyên nhân chính nằm ở quy mô phương tiện quá lớn, trong khi hệ thống kiểm định hiện nay chưa đủ năng lực đáp ứng.

Thống kê cho thấy, Hà Nội hiện có 5,6 triệu xe máy và TP.HCM khoảng 8,6 triệu chiếc. Với số lượng này, theo tính toán của Cục Đăng kiểm, chỉ riêng hai thành phố cần xây dựng thêm khoảng 740 cơ sở kiểm định khí thải, tuyển dụng hơn 700 đăng kiểm viên trình độ từ hạng 3 trở lên, cùng với đó là hơn 700 thiết bị phân tích khí thải.

Thực tế cho thấy, nguồn nhân lực đăng kiểm còn hạn chế, chưa có cơ chế ưu đãi rõ ràng cho việc đầu tư thiết bị kiểm định khí thải, đồng thời hạ tầng phần mềm quản lý dữ liệu cũng cần ít nhất 12-18 tháng để triển khai đồng bộ. 

Do đó, nếu áp dụng theo đúng lộ trình của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nguy cơ ùn tắc tại các điểm đăng kiểm là rất lớn, gây phiền hà cho người dân và ảnh hưởng đến hiệu quả của chính sách.

Cục Đăng kiểm đề xuất kéo giãn lộ trình

Để khắc phục bất cập, Cục Đăng kiểm Việt Nam kiến nghị giãn lộ trình áp dụng, chia theo từng giai đoạn và khu vực cụ thể, nhằm phù hợp với năng lực của hệ thống kiểm định và tạo điều kiện cho người dân thích nghi.

Tại Hà Nội và TP.HCM, từ ngày 1/7/2027 bắt đầu kiểm định khí thải với xe máy sản xuất trước năm 2008 (mức khí thải 1). Từ 1/7/2029, áp dụng với xe sản xuất trước 2016 (mức 2). Từ 1/1/2032, áp dụng tiếp với xe sản xuất trước 2026 (mức 3).

Bốn thành phố trực thuộc Trung ương còn lại gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế và Cần Thơ sẽ áp dụng tương tự nhưng lùi một năm, lần lượt bắt đầu từ 1/7/2028, 1/7/2030 và 1/1/2033.

Các tỉnh, thành phố khác trong cả nước sẽ bắt đầu kiểm định khí thải từ 1/1/2029 đối với xe máy sản xuất từ 2008 trở về trước (mức 1), và từ 1/1/2031 với xe sản xuất từ năm 2009 trở đi (mức 2).

Hỗ trợ người dân và phân vùng lưu hành theo tiêu chuẩn khí thải

Cục Đăng kiểm Việt Nam cũng khuyến nghị nên áp dụng tiêu chuẩn khí thải nâng dần theo khu vực: các đô thị đông dân cần tiêu chuẩn cao hơn nông thôn. Những xe không đạt tiêu chuẩn tại các thành phố lớn có thể chuyển về hoạt động tại vùng nông thôn, nơi ít ảnh hưởng đến chất lượng không khí.

Để đảm bảo quyền lợi cho người dân, khi cấp giấy kiểm định khí thải, phải ghi rõ mức khí thải đạt được để chủ phương tiện biết được phạm vi hoạt động phù hợp.

Đặc biệt, Cục Đăng kiểm nhấn mạnh vai trò của các chính sách hỗ trợ tài chính. Theo đó, Bộ Tài chính cần xem xét miễn giảm thuế, phí chuyển đổi phương tiện, đồng thời địa phương cần huy động nguồn lực xã hội hóa để hỗ trợ người thu nhập thấp thay thế phương tiện cũ không đạt tiêu chuẩn.

Hiện nay, Việt Nam có trên 70 triệu xe máy đang lưu hành, trong đó có khoảng 19,7 triệu xe sản xuất trước năm 2008, 21,5 triệu xe sản xuất từ năm 2009 đến 2016 và 23,5 triệu xe từ năm 2017 đến nay.

Rõ ràng, việc triển khai kiểm định khí thải với nhóm phương tiện khổng lồ này là một bài toán lớn về hạ tầng, nhân lực và tài chính. Lộ trình kiểm định cần được xây dựng hợp lý, tránh gây quá tải và đảm bảo tính khả thi lâu dài.