Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự Phát triển như vũ bão của cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam đang nuôi dưỡng khát vọng lớn: trở thành cường quốc nông nghiệp hàng đầu. Điều này không thể đạt được nếu thiếu một nền khoa học công nghệ (KHCN) mạnh mẽ và những bước đi đổi mới quyết liệt trong tư duy và hành động.
Lịch sử nông nghiệp Việt Nam ghi nhận một dấu ấn lớn từ chính sách “Khoán 10” - một cuộc cách mạng đổi mới giúp đất nước bừng dậy từ đói nghèo, vươn lên trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình. Thành công này khẳng định giá trị của việc trao quyền chủ động cho người làm, quản lý mục tiêu thay vì kiểm soát cứng nhắc quy trình. Đây chính là bài học mà Việt Nam cần vận dụng mạnh mẽ trong giai đoạn hiện nay để mở ra trang sử mới cho nền nông nghiệp.
Nông nghiệp Việt Nam không còn chỉ biểu hiện qua cánh đồng lúa chín vàng mà giờ đây đã mở rộng sang những lĩnh vực giàu tiềm năng khác. Các ngành chế biến nông sản, sản xuất dược phẩm thiên nhiên, du lịch nông nghiệp, và nghiên cứu về những khía cạnh sâu hơn của sự sống là những mảnh ghép đầy hứa hẹn. Tầm nhìn này không chỉ tạo thêm giá trị cho kinh tế mà còn khơi dậy sự sáng tạo từ các nhà khoa học và doanh nghiệp.
Trong hành trình này, Học viện Nông nghiệp Việt Nam giữ vai trò nòng cốt như trung tâm KHCN hàng đầu của quốc gia về lĩnh vực nông nghiệp. Học viện cần chuyển mình thành một đại học nghiên cứu thực thụ, đón đầu xu thế chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, đồng thời bám sát chiến lược phát triển quốc gia. Việc phát triển phải lấy nghiên cứu ứng dụng làm trọng tâm, kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp để thương mại hóa hiệu quả các kết quả nghiên cứu.
Một trong những điểm nghẽn của ngành KHCN là sự thiếu hụt tính thực tiễn trong các nghiên cứu. Để khắc phục điều này, các nhà khoa học cần thay đổi tư duy, hướng tới thương mại hóa các kết quả nghiên cứu của mình thay vì chỉ dựa vào tiền công từ ngân sách nhà nước. Đây không chỉ là chìa khóa để tăng hiệu quả kinh tế mà còn tạo động lực phát triển lâu dài cho khoa học.
Để KHCN thực sự phát huy vai trò động lực trong nông nghiệp, Bộ Khoa học và Công nghệ cần đổi mới cơ chế quản lý các nhiệm vụ nghiên cứu. Điều này bao gồm việc chủ động đặt hàng các vấn đề trọng điểm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và đảm bảo rằng kết quả nghiên cứu không chỉ tồn tại trên giấy mà được ứng dụng rộng rãi trong thực tế.
KHCN cung cấp nền tảng tri thức và công nghệ cần thiết, trong khi đổi mới sáng tạo (ĐMST) đảm bảo rằng các tri thức ấy được áp dụng hiệu quả vào thực tế. Với KHCN và ĐMST song hành, Việt Nam hoàn toàn có khả năng tạo ra một cuộc chuyển đổi mang tính đột phá trong ngành nông nghiệp.
Trong một thế giới liên kết chặt chẽ, KHCN không còn là bài toán quốc gia mà đã trở thành câu chuyện toàn cầu. Việt Nam cần chủ động tham gia vào mạng lưới hợp tác KHCN quốc tế, thu hút các chuyên gia hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới để cùng giải bài toán phát triển nông nghiệp. Thay vì đơn thuần tìm kiếm sự hỗ trợ, Việt Nam cần tự tin đóng góp và định vị mình như một đối tác chiến lược của nhiều quốc gia.
Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành cường quốc nông nghiệp, Việt Nam cần tập trung vào 7 trụ cột chính: (1) Phát triển KHCN hướng tới các mục tiêu kinh tế - xã hội. (2) Áp dụng chuyển đổi số toàn diện vào mọi lĩnh vực. (3) Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo với sự tham gia của toàn dân. (4) Làm chủ các công nghệ chiến lược. (5) Gắn kết chặt chẽ giữa KHCN và công nghiệp. (6) Xây dựng đội ngũ nhân tài làm tâm điểm. (7) Đổi mới hệ thống quản trị KHCN để tăng hiệu quả.
Mỗi bước tiến trong xây dựng nền KHCN nông nghiệp cần được đo lường qua những tác động thực tế. Đó không chỉ là mức tăng trưởng GDP mà còn là năng lực cạnh tranh toàn cầu và sự cải thiện chất lượng sống của người dân. Nhà Khoa Học: Trong bức tranh phát triển mới, các nhà khoa học giữ vai trò trung tâm. Họ không chỉ tạo nên các bài báo khoa học hay đạt được thành tích học thuật mà còn phải phát minh và ứng dụng những sáng chế có giá trị thực tiễn cao.
Cuộc cách mạng số đang diễn ra trên toàn cầu là cơ hội lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ số không chỉ giúp tối ưu quá trình sản xuất mà còn mở ra những thị trường mới.
Vươn lên trở thành cường quốc nông nghiệp không chỉ là sứ mệnh kinh tế mà còn là khát vọng nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Con đường này đòi hỏi một sự đầu tư nghiêm túc vào KHCN, sáng tạo và chuyển đổi số. Đồng thời, sự tham gia của toàn xã hội, đặc biệt là giới khoa học và doanh nghiệp, sẽ quyết định sự thành bại. Với sự đoàn kết và tầm nhìn xa, Việt Nam hoàn toàn có thể viết nên câu chuyện thành công tiếp theo, đưa nông nghiệp trở thành điểm tựa vững chắc cho sự phát triển bền vững của quốc gia trong kỷ nguyên mới.
