Ca bệnh 95 phút ngưng tim
Sáng 11/7, ông W.C.N (74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore) đột ngột ngưng tim khi chơi tennis tại phường Hạnh Thông, TP.HCM. Một nhân viên y tế gần đó lập tức ép tim ngoài lồng ngực (CPR) và gọi cấp cứu 115. Trong suốt quá trình vận chuyển, CPR được duy trì liên tục để máu tiếp tục lưu thông đến não và các cơ quan quan trọng.
Lúc 7h20, bệnh nhân nhập Khoa Cấp cứu Bệnh viện Quân y 175 trong tình trạng ngưng tim, ngưng thở. Báo động đỏ nội viện lập tức được kích hoạt, huy động đồng thời các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, Can thiệp tim mạch, Gây mê hồi sức. Sau 45 phút hồi sinh tim phổi và sốc điện, nhịp tim trở lại.
Kết quả chụp mạch vành phát hiện bệnh nhân tắc hoàn toàn động mạch vành trái, tổn thương nặng hai nhánh còn lại, buộc phải đặt stent khẩn cấp. Tiếp đó, bệnh nhân trải qua hồi sức đa cơ quan, kiểm soát thân nhiệt, lọc máu, bảo vệ não, tập vật lý trị liệu và hồi phục hoàn toàn trước khi xuất viện.
Trung tá, ThS.BS.CKI Diệp Hồng Kháng, Phó Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, cho biết: “Đây là một trong số ít trường hợp ngưng tim ngoài viện kéo dài nhưng vẫn được cứu sống thành công. Yếu tố then chốt chính là sự phối hợp liên chuyên khoa chặt chẽ, từ cấp cứu, can thiệp, hồi sức đến phục hồi chức năng”.
Trường hợp này cũng minh chứng cho hiệu quả của mô hình cấp cứu trước viện đang thí điểm tại phường Hạnh Thông. Nhờ mạng lưới nhân viên y tế và cộng đồng đã được huấn luyện CPR, phối hợp nhịp nhàng với 115 và Bệnh viện Quân y 175, “thời gian vàng” đã được duy trì hiệu quả.
Tầm quan trọng của hồi sinh tim phổi (CPR)
Ngoài ông W.C.N, trong 4 tháng qua, bệnh viện còn cứu sống 5 bệnh nhân khác sau ngưng tim từ 10 đến 35 phút, chủ yếu do rối loạn nhịp thất và nhồi máu cơ tim cấp. Nếu không xử trí kịp, não có thể tổn thương không hồi phục chỉ sau 4–6 phút.
Bệnh nhân P.V.L (sinh 1945) bị nhồi máu cơ tim khi đi bộ, được người xung quanh ép tim trong vòng 2 phút. Khi vào viện, bệnh nhân có mạch trở lại sau 8 phút hồi sức, can thiệp mạch vành kịp thời, xuất viện không di chứng thần kinh.
Ngược lại, bệnh nhân P.T.B (sinh 2005) ngưng tim khi đá bóng nhưng không được CPR tại chỗ. Do não thiếu oxy kéo dài, dù được hồi sức tích cực, nguy cơ tổn thương não vẫn cao.
Một ca khác, bệnh nhân Đ.T.Q (sinh 2005) tự tử bằng cách treo cổ, được phát hiện sau 4 phút và ép tim ngay tại chỗ. Vào viện, bệnh nhân chỉ cần hỗ trợ thở máy ngắn hạn, phục hồi hoàn toàn sau 2 tuần, cho thấy giá trị sống còn của “thời gian vàng”.
Bác sĩ Kháng nhấn mạnh, những ca được CPR sớm tại hiện trường hồi phục nhanh và ít di chứng, trong khi bệnh nhân không được cấp cứu kịp thời thường phải hồi sức lâu hơn và dễ để lại biến chứng. Theo ông, để tối đa cơ hội sống sót cần hội đủ ba yếu tố:
- CPR sớm tại hiện trường để duy trì tưới máu não và các cơ quan.
- Hệ thống phản ứng nhanh trong bệnh viện để xử trí nguyên nhân.
- Điều trị toàn diện sau hồi phục, gồm kiểm soát thân nhiệt, lọc máu, bảo vệ não và phục hồi chức năng sớm.
Mô hình cấp cứu trước bệnh viện: từ nghiên cứu đến thực tiễn
Tại Việt Nam, ngưng tim, đuối nước và các tai nạn cộng đồng vẫn là nguyên nhân tử vong hàng đầu, một phần do kiến thức sơ cứu còn hạn chế. Xử trí chậm hoặc sai cách không chỉ giảm cơ hội sống mà còn làm tình trạng nặng hơn.
Đại tá, BS.CKII Vũ Đình Ân, Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, cho biết sơ cứu kịp thời tại hiện trường là “điều kiện cần”, điều trị chuyên sâu trong bệnh viện là “điều kiện đủ”. Khi hai yếu tố gắn kết thành chuỗi cấp cứu hoàn chỉnh, cơ hội hồi phục toàn diện sẽ cao hơn nhiều.
Bệnh viện Quân y 175 hiện chủ trì đề tài cấp Quốc gia “Nghiên cứu xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình cấp cứu trước bệnh viện”, triển khai trong 48 tháng (10/2021 – 9/2025), khảo sát trên 6 tỉnh thành với hơn 10.800 người dân và 1.200 nhân viên y tế. Kết quả đã hình thành 3 mô hình cấp cứu phù hợp với địa bàn: thành phố, thị xã – thị trấn và nông thôn.
Mô hình đang được thí điểm tại TP.HCM (quận Gò Vấp cũ) và Đồng Tháp (tỉnh Tiền Giang cũ). Song song, bệnh viện tổ chức nhiều khóa huấn luyện ITLS (International Trauma Life Support) và HHA (Huấn luyện Hồi sức nâng cao) cho nhân viên y tế cơ sở, lực lượng tại chỗ và cộng đồng. Nội dung gồm: nhận biết sớm ngưng tim, thực hành CPR chuẩn quốc tế, sử dụng máy khử rung tim tự động (AED) và sơ cứu khẩn cấp.
Chỉ trong 4 tháng gần đây, bệnh viện đã cứu sống 6 ca ngưng tim ngoại viện, trong đó có ca bệnh nhân 74 tuổi hồi phục sau 95 phút. Thành công này là minh chứng cho hiệu quả mô hình cấp cứu trước viện.
Bác sĩ Ân khuyến cáo, người trên 60 tuổi hoặc có bệnh tim mạch nên khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ điều trị và vận động điều độ. Mỗi gia đình cần trang bị kiến thức ép tim ngoài lồng ngực để không bỏ lỡ “thời gian vàng” khi có sự cố xảy ra.
