Những ngày qua, dư luận xôn xao trước thông tin Bộ Nông nghiệp và Môi trường chuẩn bị ban hành các quy định mới về tiêu chuẩn và kiểm định khí thải cho xe ô tô và xe máy.
Tuy nhiên, theo tìm hiểu, nội dung chính thức của dự thảo đang được lấy ý kiến đã có nhiều điểm bị hiểu sai lệch so với thực tế.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang đưa ra lấy ý kiến hai dự thảo: một về kiểm soát khí thải đối với ô tô và một với xe máy. Các quy định này sẽ được trình Chính phủ xem xét ban hành trong năm 2025.
Đối với ô tô đang lưu hành, dự thảo chia tiêu chuẩn khí thải thành 5 mức, tương ứng với các mức độ nghiêm ngặt tăng dần. Cụ thể:
-
Ô tô sản xuất trước năm 1999: áp dụng mức 1.
-
Ô tô sản xuất từ 1999 đến trước 2017: áp dụng mức 2.
-
Ô tô sản xuất từ 2017 đến trước 2022: áp dụng mức 3 từ 1/1/2026.
-
Ô tô sản xuất từ 2022: áp dụng mức 4 từ 1/1/2026 và mức 5 từ 1/1/2028.
Tại Hà Nội và TP.HCM – hai địa phương có mức độ ô nhiễm không khí cao, thời gian áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt sẽ sớm hơn 1 năm. Ví dụ, ô tô sản xuất từ năm 2017 tại hai thành phố này sẽ phải đáp ứng mức 4 từ 1/1/2026, trong khi các tỉnh khác chỉ yêu cầu mức 3.
Dự thảo không cấm xe lưu hành theo năm sản xuất mà chỉ quy định phương tiện phải đáp ứng mức khí thải phù hợp với niên hạn. Nghĩa là, một chiếc xe sản xuất từ năm 1996, nếu vẫn đạt tiêu chuẩn khí thải mức 1, vẫn có thể lưu thông bình thường, kể cả tại Hà Nội hay TP.HCM.
Với xe máy, lộ trình áp dụng kiểm định khí thải được chia làm ba giai đoạn:
-
Từ 1/1/2027: áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM.
-
Từ 2028: mở rộng sang Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế.
-
Từ 2030: áp dụng trên toàn quốc.
Việt Nam hiện đang tham chiếu bộ tiêu chuẩn khí thải EURO do châu Âu ban hành. Với ô tô, EURO 4 đã áp dụng từ 2017 và EURO 5 từ 2022. Với xe máy, EURO 2 áp dụng từ 2007 và EURO 3 từ 2017.
Tuy nhiên, xe máy đang lưu hành hiện tại gần như chưa phải kiểm định khí thải, nhất là các dòng xe đời cũ vốn phát thải ở mức cao.
Sự siết chặt kiểm soát khí thải khiến nhiều người tiêu dùng lo lắng về tương lai xe cũ, đặc biệt là các mẫu xe đời sâu hoặc xe máy dầu. Liệu thị trường xe đã qua sử dụng có "rơi tự do"?
Ông Lê Hoài Nam – Phó Cục trưởng Cục Môi trường – khẳng định: "Xe sản xuất trước năm 2017 vẫn có thể tham gia giao thông tại Hà Nội và TP.HCM nếu đáp ứng mức quy chuẩn phù hợp. Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu thêm các biện pháp kiểm soát nhằm cải thiện chất lượng không khí tại các đô thị lớn".
Từ góc độ thị trường, anh Đoàn Anh Dũng – đại diện showroom C3 Auto tại Hà Nội cho biết: “Phần lớn xe cũ tại Hà Nội và TP.HCM thường được bán lại cho các tỉnh. Tại thành phố, người tiêu dùng có xu hướng đổi xe sau 3-5 năm, do đó lượng xe đời sâu lưu hành tại đây vốn không nhiều”.
Anh Dũng nhận định, quy định khí thải mới có thể ảnh hưởng đến tâm lý thị trường nhưng không khiến giá xe cũ sụt giảm nghiêm trọng, nhất là khi dự thảo còn đang trong giai đoạn lấy ý kiến và chưa áp dụng ngay.
Tuy nhiên, anh cũng đặt câu hỏi về cách quản lý trong tương lai: “Liệu xe từ tỉnh khác vào nội đô có bị kiểm tra khí thải? Cách xác định xe ‘di chuyển thường xuyên’ ra sao?... Đây đều là các điểm cần được hướng dẫn rõ”.
Anh Nguyễn Văn Công – chủ cửa hàng xe máy cũ tại chợ xe Chùa Hà (Cầu Giấy, Hà Nội) cho rằng, kiểm định khí thải với ô tô dễ triển khai hơn vì đã có niên hạn đăng kiểm. Trong khi đó, xe máy – đặc biệt là dòng cũ hiện không chịu bất kỳ kiểm tra khí thải nào.
“Xe máy vẫn là phương tiện di chuyển chủ yếu tại Việt Nam. Nhiều xe được sử dụng trên 10, 15 năm. Nếu áp dụng tiêu chuẩn khí thải mà không có lộ trình rõ ràng, sẽ rất khó khăn cho người dân”, anh Công chia sẻ.
Dù vậy, anh cho biết các cửa hàng vẫn thu mua xe như bình thường, với tiêu chí chính là không đâm đụng, ngập nước hay dính dáng pháp lý. Khi quy định mới có hiệu lực, nếu xe đáp ứng được tiêu chuẩn khí thải thì vẫn sẽ được giao dịch như thường.
Dự thảo quy định khí thải mới của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn. Các phương tiện cũ không bị "cấm cửa" như nhiều người hiểu nhầm, mà sẽ được tiếp tục lưu hành nếu đạt chuẩn kỹ thuật về khí thải theo đúng lộ trình quy định.
Người tiêu dùng cần theo dõi sát các quy định chính thức, tránh hoang mang trước các thông tin chưa được xác thực, đồng thời có kế hoạch sử dụng, bảo trì phương tiện hợp lý để đáp ứng yêu cầu môi trường trong tương lai gần.
