Không khó để bắt gặp những bài báo, những phóng sự cảnh báo về tình trạng tín dụng đen và những đường dây cho vay nặng lãi mà cơ quan công an đã triệt phá trên các phương tiện truyền thông. Điểm chung của các bài báo, phóng sự này khi nói về thủ đoạn của các đối tượng tín dụng đen đó là đánh trúng vào tâm lý mong muốn vay nhanh, vay gấp của nạn nhân. Mà nạn nhân của tín dụng đen là ai? Hầu hết đều chỉ ra rằng nạn nhân là những người lao động phổ thông, lao động tự do và gần như tất cả đều là người không đáp ứng được điều kiện vay vốn từ ngân hàng. Cách thức tiếp cận nạn nhân của các đối tượng trên cũng không có gì quá tinh vi, một phần là thông qua những lời quảng cáo “đường mật” được dán ở các bờ tường, cột điện và đa phần là trên các tài khoản mạng xã hội, đôi khi là tài khoản ẩn danh. Những lời “đường mật” mà các đối tượng rót vào tai nạn nhân khi ấy thường là “cho vay tiền nhanh”, “vay nóng nhanh”, “vay tiền lãi suất thấp”, “nhận tiền ngay”, “thủ tục đơn giản”… Cùng với đó là một số điện thoại liên hệ, không có thêm bất cứ thông tin nào khác.
Theo một số nạn nhân tín dụng đen kể lại thì ngay khi họ cả tin vào những lời “đường mật” và đặt vấn đề, họ lập tức được người cho vay chuyển tiền, đúng là rất “nóng”, rất “nhanh”, có khi chỉ 5 phút là đã có tiền. Hồ sơ thủ tục thì được tinh giản tối đa, điều kiện vay thì gần như không có, chỉ cần CCCD là xong. Tuy nhiên, đằng sau sự nhanh chóng đó là cay đắng. Đầu tiên, đó là việc số tiền họ nhận không giống thoả thuận, thường là thấp hợn khoảng 10 – 15% và bên cho vay lý giải đó là lãi suất trả trước. Tuy nhiên, đến kỳ hạn thanh toán, các đối tượng lại yêu cầu họ trả thêm nhiều khoản lãi, phí khác mà họ chưa từng được biết. Những người có kinh nghiệm thì gọi đó là các khoản lãi ẩn, phí ẩn. Tính tổng mức lãi phí mà các đối tượng yêu cầu thì lãi suất lên đến con số vài trăm, thậm chí cả nghìn %/năm. Nếu không trả đúng, trả đủ thì hàng loạt biện pháp đòi nợ kiểu giang hồ, khủng bố sẽ xuất hiện, gây thiệt hại cả tinh thần lẫn sức khoẻ của người đi vay. Thậm chí, nhiều người cho biết khi bị tín dụng đen đòi nợ, cảm giác “sống không bằng chết”.
Chính cách cho vay ngoài vòng pháp luật trên đã khiến nhiều người có thành kiến với cụm từ "vay nóng" và cho rằng vay nóng là "1 lợi, 9 hại". Tuy nhiên, nhận định trên chưa hẳn đã chính xác. Đầu tiên, vay nóng là nhu cầu chính đáng của những người có thu nhập trung bình và thấp bởi họ thường không có nguồn tài chính dự phòng trong khi lại thường xuyên đối mặt với các rủi ro liên quan đến sức khoẻ hay giảm nguồn thu bất chợt. Thứ hai, có rất nhiều các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài chính sẵn sàng đáp ứng nhu cầu vay nóng theo những mức độ khác nhau, với những điều kiện khác nhau.
Tại ngân hàng, các gói vay tín chấp theo lương, vay thấu chi, vay qua thẻ tín dụng đều có thể xem là một hình thức vay nóng bởi không đòi hỏi người vay phải có tài sản để thế chấp. Tuy nhiên, hình thức vay này lại yêu cầu người vay phải có việc làm ổn định được chứng minh bằng hợp đồng lao động còn thời hạn tối thiểu 6 tháng và có thu nhập tối thiểu 5 triệu đồng/tháng, được trả qua tài khoản ngân hàng hoặc phải phiếu lương có đóng dấu của đơn vị. Ngay cả khi có đầy đủ các loại giấy tờ này, người vay cũng phải đợi từ 3 - 5 ngày làm việc để được giải ngân. Tuy nhiên, lãi suất vay ngân hàng được xem là "mềm" nhất, trên dưới 20%/năm, trừ trường hợp vay qua thẻ tín dụng có thể cao hơn.
Tại các công ty tài chính, điều kiện vay có đơn giản hơn, thay cho hợp đồng lao động và sao kê tài khoản, người vay có thể dùng các loại hoá đơn điện nước hay hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Nhưng ngay cả khi đủ giấy tờ, người vay cũng phải chờ từ 2 -3 ngày mới nhận được giải ngân trong khi mức lãi suất thường ở ngưỡng 30% - 50%/năm, tuỳ khoản vay.
Vay cầm cố được xem là giải pháp vay cuối cùng giúp ngăn chặn tín dụng đen. Nói vậy là bởi điều kiện vay cầm cố rất đơn giản, chỉ coi trọng việc tài sản cầm cố là tài sản chính chủ, hợp pháp hay không chứ không xét nợ xấu hay chứng minh thu nhập như khi vay ngân hàng, công ty tài chính. Thời gian phê duyệt khoản vay cũng rất nhanh, chỉ là 15 phút. Điều này vừa đáp ứng được mong muốn vay nóng, lại vừa là hình thức vay hợp pháp, nằm trong khuôn khổ pháp luật quy định và được nhà nước giám sát. Lãi suất cũng không quá cao, như tại F88, lãi suất chỉ là 1,6%/tháng, tương đương 19,2%/năm.
Tất nhiên, loại hình vay nào cũng có những ưu nhược điểm nhất định và người vay cần nhận diện tính hợp pháp cùng các yếu tố khác như điều kiện, hạn mức, lãi suất vay nhằm tránh những rủi ro kiểu "1 lợi, 9 hại" như khi vay tín dụng đen.
