Vị trí lắp đặt van cầu & van một chiều: Sai một bước – Rủi ro cho cả hệ thống

Bài viết tóm tắt các nguyên tắc kỹ thuật quan trọng khi lắp van cầu (Globe Valve) và van một chiều (Check Valve) — hai loại van thường bị lắp sai nhất.

A. Van Cầu (Globe Valve)

1. Chức năng của van cầu

Van cầu dùng để điều tiết hoặc đóng/mở dòng chảy của hơi, nước, dầu nhiệt, khí nén. Nhờ cấu tạo đĩa van di chuyển vuông góc dòng chảy và seat kín, van cầu cho phép kiểm soát chính xác lưu lượng – áp suất.
Ứng dụng: hệ thống hơi – nước ngưng, dầu truyền nhiệt, khí nén, nước công nghiệp, HVAC, hóa chất, F&B, dệt nhuộm.

2. Nguyên tắc lắp đặt van cầu

2.1. Hướng dòng chảy

• Tuân thủ mũi tên “FLOW →” trên thân van.
   
• Đa số van cầu thiết kế dòng từ dưới lên (under-seat) để:
   
  • Đóng kín tốt hơn
     
  • Giảm sốc áp khi mở
     
• Một số dòng đặc biệt như bellow valve (Zetkama 234, ADCA VF40) có thể yêu cầu lắp dòng từ trên xuống để bảo vệ bellows.

2.2. Tư thế lắp

• Lắp nằm ngang là tối ưu, tay quay hướng lên.
• Tránh lắp ngược tay quay xuống dưới (dễ mòn trục, khó bảo trì).
• Theo Zetkama 215/217, van có thể lắp mọi hướng, nhưng kỹ sư vẫn ưu tiên nằm ngang để giảm tích tụ cặn.

2.3. Yêu cầu đường ống trước–sau van

• Đảm bảo đường ống thẳng 5–10D trước và sau van để ổn định dòng chảy.
   
• Vệ sinh sạch xỉ hàn – cặn để tránh hư seat.
   
• Hệ thống hơi nên có drain/bẫy hơi gần vị trí lắp để ngăn búa nước.

1. Các vị trí lắp đặt thực tế van cầu

4. Lưu ý khi vận hành van cầu

• Không dùng van cầu để đóng/mở nhanh như van bi.
   
• Không siết tay quay quá mức khi van đã đóng kín.
   
• Không gian thao tác tối thiểu ≥ 200 mm.
   
• Với bellow valve: tránh lắp nơi rung mạnh và không xoay ngược tay quay khi đã khóa kín.

B. Van Một Chiều (Check Valve)

1. Chức năng van một chiều

Van một chiều chỉ cho phép dòng chảy đi một hướng, tự động đóng khi có xu hướng chảy ngược.
Vai trò:

• Bảo vệ bơm, đường ống khỏi áp ngược
• Ngăn hiện tượng búa nước
• Duy trì áp lực
• Đảm bảo an toàn cho hơi, condensate, nước, dầu, khí nén

2. Nguyên tắc lắp đặt van một chiều

2.1. Hướng dòng chảy

• PHẢI tuân thủ mũi tên FLOW →.
   
• Nếu lắp ngược chiều → đĩa luôn đóng → nghẽn hoàn toàn.

2.2. Tư thế lắp theo loại van

• Swing check (bản lề): lắp nằm ngang.
   
• Spring check (có lò xo): lắp ngang hoặc đứng, nhưng dòng phải từ dưới lên.
   
• Wafer disc (ADCA RD40): ưu tiên ngang hoặc đứng xuôi dòng.
   
• Van vi sinh: lắp đứng để thoát nước tốt và vệ sinh CIP.

2.3. Yêu cầu về đường ống

• Đảm bảo đoạn thẳng 5–10D trước/sau van để tránh dao động đĩa.
   
• Không lắp quá gần bơm, co, cút — dòng xoáy sẽ làm đĩa đóng/mở liên tục → mòn seat. 

3. Các vị trí lắp đặt phổ biến van một chiều

4. Cách lắp đúng kỹ thuật van một chiều

• Vệ sinh đường ống kỹ trước khi lắp.
   
• Căn chỉnh đồng tâm để tránh kẹt đĩa.
   
• Siết bulông đều để không biến dạng thân.
   
• Lắp gần bơm nên có air vent hoặc van giảm chấn để tránh water hammer.
   
• Với van vi sinh, tạo độ dốc 2–3°. 

5. Lỗi thường gặp và cách khắc phục khi lắp đặt van một chiều

Van cầu và van một chiều đều là thiết bị nhỏ nhưng quyết định sự ổn định của cả hệ thống hơi – nước ngưng – dầu nhiệt – khí nén. Một hướng lắp sai có thể gây:

• Rò rỉ và thất thoát năng lượng
   
• Giảm tuổi thọ thiết bị
   
• Hư hại bơm, heat exchanger, steam trap
   
• Tăng chi phí bảo trì – dừng máy

Do đó, kỹ sư cần:

• Chọn đúng loại van và vật liệu
   
• Tuân thủ hướng dòng chảy, tư thế lắp, đoạn thẳng 5–10D
   
• Làm theo tiêu chuẩn EN 558, EN 12266-1 và hướng dẫn của các hãng như Zetkama, Genebre, ADCA, VYC

Ecozen là đại lý uỷ quyền chính thức của ADCA, Genebre, Zetkama, VYC tại Việt Nam, chuyên cung cấp các giải pháp van công nghiệp và thiết bị cho hệ thống hơi nóng, khí nén và công nghiệp. Chúng tôi không chỉ cung cấp thiết bị mà còn tư vấn giải pháp để tối ưu hóa hiệu suất năng lượng cho nhà máy.

Tại sao nên chọn Ecozen?

• Sản phẩm nhập khẩu Châu Âu, đạt tiêu chuẩn quốc tế, độ bền cao.
• Giải pháp giúp doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng, đạt mục tiêu Net Zero.
• Tư vấn chuyên sâu, thiết kế giải pháp tùy chỉnh theo từng ngành công nghiệp.
• Hỗ trợ kỹ thuật 24/7, bảo hành uy tín, giá cả cạnh tranh.
• Giao hàng nhanh chóng trên toàn quốc.

Liên hệ Ecozen ngay để nhận tư vấn và giải pháp tối ưu nhất!