Trong thế giới nghệ thuật bonsai và cây cảnh, một cây sanh hay cây lộc vừng cổ thụ của Việt Nam có thể được định giá hàng tỷ đồng. Tuy nhiên, giá trị này thường chỉ dừng lại ở sự thỏa thuận giữa người mua và người bán, phụ thuộc vào tuổi đời hay dáng thế.
Điều này khác hẳn với cách mà các tác phẩm bonsai quốc tế, đặc biệt là từ Nhật Bản, được định giá. Một cây bonsai Nhật Bản có thể đạt giá trị vô cùng to lớn không chỉ vì vẻ đẹp mà còn vì câu chuyện bên trong nó. Sự khác biệt này đặt ra một câu hỏi lớn: làm thế nào để cây cảnh Việt Nam không chỉ là một món hàng quý, mà trở thành một di sản văn hóa có giá trị vượt thời gian?
1. Hồi sinh lịch sử qua từng thớ gỗ: Đổi mới cách tiếp cận
Việc chỉ giới thiệu cây là "cây sanh cổ thụ" hay "cây lộc vừng dáng long" đã không còn đủ sức hấp dẫn. Giải pháp đầu tiên là biến mỗi tác phẩm thành một "nhân chứng sống" của thời gian và lao động. Nghệ nhân cần thay đổi cách tiếp cận, không chỉ trưng bày cây mà còn kể câu chuyện về nó. Hãy hình dung một thước phim ngắn, một bài viết chi tiết, hay một buổi thuyết trình nơi người nghệ nhân chia sẻ về hành trình tìm kiếm, quá trình tạo tác và những giọt mồ hôi đã đổ xuống. Kể về những lần cây suýt chết và được cứu sống như thế nào, những thách thức về thời tiết, sâu bệnh và cách nghệ nhân kiên nhẫn vượt qua. Câu chuyện này sẽ tạo ra một sự gắn kết cảm xúc mạnh mẽ với người mua, biến họ từ khách hàng thông thường thành người trân trọng cả quá trình nghệ thuật phía sau. Giá trị của tác phẩm lúc này không còn chỉ là vật chất, mà là sự tổng hòa của thời gian, tâm huyết và một "linh hồn" được gửi gắm.
2. Kể chuyện về ý nghĩa tâm linh và văn hoá: Nâng tầm giá trị vô hình
Cây cảnh Việt Nam không chỉ là một vật trang trí; nó còn mang trong mình chiều sâu văn hóa và tâm linh. Mỗi loại cây, mỗi dáng thế đều gắn liền với một ý nghĩa riêng, một triết lý sống hoặc một biểu tượng may mắn. Thay vì chỉ bán cây, hãy bán cả những giá trị vô hình này. Ví dụ, một cây lộc vừng với dáng thế độc đáo có thể được kể câu chuyện về sự trường tồn, về may mắn và thịnh vượng mà nó mang lại cho gia chủ. Một cây tùng la hán có thể đại diện cho sự uy nghiêm, vững chãi, mang đến cảm giác an yên cho không gian sống. Bằng cách kết nối tác phẩm với những câu chuyện văn hóa, lịch sử và phong thủy, người nghệ nhân đang mở ra một thị trường ngách mới, nơi khách hàng tìm kiếm giá trị tinh thần hơn là chỉ vẻ đẹp bên ngoài. Điều này giúp nâng tầm cây cảnh từ một mặt hàng sang một "vật phẩm phong thủy nghệ thuật" có ý nghĩa sâu sắc.
3. Xây dựng câu chuyện thương hiệu cá nhân: Vị thế của nghệ nhân
Trong ngành cây cảnh quốc tế, tên tuổi của nghệ nhân chính là "nhân vật" chính trong câu chuyện về tác phẩm. Khi người mua biết rằng một tác phẩm được tạo ra bởi một người có triết lý sống rõ ràng, một câu chuyện làm nghề đầy đam mê, họ sẽ tin tưởng và sẵn sàng chi trả cao hơn. Xây dựng thương hiệu cá nhân không chỉ dừng lại ở việc có một cái tên nổi tiếng, mà còn phải là một câu chuyện nhất quán từ đầu đến cuối. Đó là câu chuyện về những thử nghiệm, những thất bại và thành công, về sự cống hiến không ngừng nghỉ để tạo ra những tác phẩm hoàn hảo. Khi người nghệ nhân trở thành một "đại sứ" cho chính nghệ thuật của mình, tác phẩm của họ sẽ mang một giá trị vượt trội, được săn lùng không chỉ vì vẻ đẹp mà còn vì bàn tay và tư duy của người tạo ra nó.
4. Tạo ra trải nghiệm và sự kiện: Biến câu chuyện thành hiện thực
Để câu chuyện không chỉ nằm trên giấy hay trên mạng xã hội, các nghệ nhân cần biến nó thành những trải nghiệm thực tế. Tổ chức các buổi workshop, triển lãm nhỏ hay các sự kiện "gặp gỡ nghệ nhân" là cách hiệu quả để làm điều này. Tại đây, khách hàng không chỉ được chiêm ngưỡng tác phẩm, mà còn được lắng nghe câu chuyện trực tiếp từ người nghệ nhân, được tham gia vào quá trình tạo tác đơn giản. Trải nghiệm này tạo ra sự kết nối sâu sắc, khiến họ không chỉ mua một tác phẩm mà còn mua cả một kỷ niệm, một cảm giác được trân trọng và thuộc về một cộng đồng yêu cây cảnh.
Kết luận
Việc chuyển đổi từ bán sản phẩm sang bán câu chuyện không chỉ là một chiến lược kinh doanh mà còn là con đường để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cây cảnh Việt Nam. Khi mỗi tác phẩm không chỉ được nhìn nhận bằng giá trị vật chất, mà còn được kể bằng những câu chuyện về sự kiên cường, về tâm huyết của người nghệ nhân và về hồn cốt của dân tộc, nó sẽ tìm thấy vị thế xứng đáng của mình trên bản đồ nghệ thuật quốc tế. Đây là lúc để các nghệ nhân, những người làm nghề, những người yêu cây cảnh cùng nhau tạo ra một kỷ nguyên mới, nơi giá trị không còn chỉ được đo bằng tiền, mà được đong đếm bằng những câu chuyện cảm động và ý nghĩa, đưa di sản này tỏa sáng một cách bền vững.
