Phát huy lợi thế
Ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ và Thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, cuối tháng 9/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có chiến lược dài hạn như vậy.
Sản xuất máy tính bảng “Made in Đà Nẵng” có tỉ lệ nội địa hóa gần 60% tại nhà máy Trung Nam EMS.Ảnh: Quốc Dũng/TTXVNDựa trên bối cảnh toàn cầu và thực tiễn đất nước, Việt Nam đã đưa ra con đường phát triển ngành công nghiệp bán dẫn theo công thức: C=SET+1. Theo đó, Việt Nam sẽ tập trung theo hướng sản xuất chip (C) chuyên dụng - Specialized (S), phát triển ngành công nghiệp điện tử song hành với ngành phát triển chip – (E) Electronics, theo đó thông minh hóa các sản phẩm và để làm được điều đó trọng tâm là phát triển đội ngũ nguồn nhân lực và nhân tài - Talent (T). Đồng thời cũng đón đầu xu hướng dịch chuyển X+1, tạo điều kiện để Việt Nam nổi lên là điểm đến mới an toàn của chuỗi cung ứng toàn cầu về công nghiệp bán dẫn.
Theo ông Nguyễn Khắc Lịch, chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn của Việt Nam chia làm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2024 - 2030), thu hút FDI có chọn lọc, giai đoạn 1 đặt mục tiêu có 100 doanh nghiệp thiết kế, 10 nhà máy đóng gói, kiểm thử, ít nhất 1 nhà máy chế tạo, sản xuất chip. Doanh thu công nghiệp bán dẫn trên 25 tỷ USD/năm; doanh thu công nghiệp điện tử trên 225 tỷ USD/năm.
Giai đoạn 2 (2030 - 2040), phát triển công nghiệp bán dẫn điện tử kết hợp giữa tự cường và FDI, giai đoạn này hướng đến mục tiêu có 200 doanh nghiệp thiết kế, 2 nhà máy chế tạo, 15 nhà máy đóng gói, kiểm thử, doanh thu công nghiệp bán dẫn trên 50 tỷ USD/năm; doanh thu công nghiệp điện tử trên 485 tỷ USD/năm.
Giai đoạn 3 (2040 - 2050), làm chủ nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực bán dẫn, điện tử, hướng đến mục tiêu có 300 doanh nghiệp thiết kế, 3 nhà máy chế tạo, 20 nhà máy đóng gói, kiểm thử. Doanh thu công nghiệp bán dẫn trên 100 tỷ USD/năm, doanh thu công nghiệp điện tử trên 1.045 tỷ USD/năm.
Việt Nam đã và đang triển khai các cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp bán dẫn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nghiên cứu, thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư để giảm thiểu ảnh hưởng của thuế thu nhập tối thiểu toàn cầu, thời gian thực hiện từ năm 2024 - 2025; Đề án nghiên cứu và phát triển công nghệ lõi, sản phẩm chip chuyên dụng đột phá thế hệ mới đến năm 2030, định hướng đến năm 2050; khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam thành lập một số trung tâm, viện nghiên cứu về công nghiệp bán dẫn.
Đề án đầu tư xây dựng một nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ, công nghệ cao phục vụ nhu cầu nghiên cứu, thiết kế, sản xuất chip bán dân, đây là nhiệm vụ đột phá Việt Nam đang đặt ra (thời gian thực hiện từ năm 2024 - 2025). Để xây dựng nhà máy cần xây dựng cơ chế ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, tài chính đặt biệt của nhà nước cho dự án xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ, công nghệ cao.
"Để tham gia vào chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu, Việt Nam không thể đi theo ngành công nghiệp điện tử truyền thống mà cần phát triển ngành công nghiệp điện tử thế hệ mới song hành với ngành công nghiệp bán dẫn. Đó chính là ứng dụng tri tuệ nhân tạo (AI) hóa tất cả thiết bị điện tử gia dụng và chuyên dụng truyền thống", ông Nguyễn Khắc Lịch cho biết.
Chia sẻ về các giải pháp đột phá trong phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, ông Nguyễn Khắc Lịch cho biết, Việt Nam cần làm chủ nghiên cứu và phát triển công nghệ trong lĩnh vực bán dẫn, điện tử, nếu không muốn trở thành một đất nước gia công, trong đó phát huy lợi thế địa chính trị, đi theo xu hướng đầu tư, chú trọng đến phát triển hạ tầng điện, nước cũng như có các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ...
Với những lợi thế mà Việt Nam đang có, bà Linda Tân - Chủ tịch Hiệp hội Bán dẫn Đông Nam Á (SEMI) - nhận định, Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ, là một trong những nền kinh tế có tốc độ phát triển nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á. Việt Nam có những lợi thế để phát triển công nghệ bán dẫn như: Hệ thống chính trị ổn định, vị trí địa lý thuận lợi, nguồn nguyên liệu phong phú, nguồn nhân lực trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ dồi dào.
Ông Nguyễn Trần Quang, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch thành phố Hà Nội cho biết, Việt Nam nói chung, thành phố Hà Nội nói riêng, có nhiều tiềm năng, lợi thế thu hút đầu tư và phát triển ngành công nghiệp bán dẫn. Tuy nhiên, Việt Nam, cũng như thành phố Hà Nội, đang đối mặt với nhiều thách thức như: Hạn chế về cơ sở hạ tầng và logistic, quy định thủ tục hành chính còn phức tạp nhất định, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, cạnh tranh quốc tế ngày càng gia tăng,…
Cần nguồn nhân lực chất lượng
Điểm mấu chốt trong chiến lược này, theo các chuyên gia công nghệ, là việc phát triển nguồn nhân lực và thu hút nhân tài trong lĩnh vực bán đẫn. Điều này cần cơ chế thu hút các nhân tài chất lượng cao, chuyên gia cao cấp hàng đầu thế giới.
Theo Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các công đoạn của chuỗi giá trị trong ngành công nghiệp bán dẫn.
Nhấn mạnh yếu tố nhân lực trong chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam, ông Nguyễn Khắc Lịch, khẳng định: “Con người là then chốt của then chốt”. Số lượng kỹ sư bán dẫn hiện nay của Việt Nam khoảng 6.000 người và hoàn toàn có thể đạt mục tiêu đề ra thông qua đào tạo lại (reskill) và nâng cấp kỹ năng (upskill) cho những nhân sự đang làm trong các lĩnh vực gần gũi với bán dẫn. Thêm vào đó, Việt Nam cũng có thế mạnh về STEM, toán học, tự nhiên.
Chia sẻ về kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực bán dẫn đáp ứng được yêu cầu trước mắt và lâu dài, ông Lê Hoàng Phúc, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu, đào tạo thiết kế vi mạch và trí tuệ nhân tạo Đà Nẵng (DSAC) cho biết, trên cơ sở thỏa thuận hợp tác chiến lược toàn diện với Synopsys, một trong các tập đoàn hàng đầu về kinh doanh bán dẫn, thành phố Đà Nẵng đã tiếp cận với các nhà đầu tư lớn như Nvidia, Marvell.
“Lắng nghe tư vấn xuất phát từ chính nhu cầu của doanh nghiệp, cân bằng hài hòa với lợi ích của thành phố, Đà Nẵng đã soạn thảo Nghị quyết 136 và được Quốc hội thông qua với những cơ chế, chính sách đặc thù. Một trong số những nội dung nổi bật là thí điểm miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm đối với kỹ sư, quản lý, lao động làm việc trực tiếp trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, AI. Đây là động lực thu hút nhiều nhân tài và chuyên gia đến với Đà Nẵng. Bên cạnh đó, Đà Nẵng hình thành liên minh đào tạo giữa Trung tâm DSAC với các trường đại học top đầu trên cả nước, xuất phát từ đơn đặt hàng của các doanh nghiệp và được doanh nghiệp sử dụng”, ông Lê Hoàng Phúc nhận xét.
Liên quan đến đào tạo nguồn nhân lực, ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia - NIC (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), chỉ ra ba hướng ưu tiên: Đào tạo ngắn hạn, chuyển đổi kỹ sư từ các ngành gần sang ngành công nghiệp bán dẫn; phối hợp với Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) để đào tạo giảng viên; tập trung vào hệ thống phòng lab quốc gia dùng chung và phòng lab cơ bản, tiêu chuẩn ở các trường đại học có thế mạnh.
Việc đào tạo nhân lực bán dẫn không đơn giản là đào tạo diện rộng, chuyên sâu mà cần có bài bản, hệ thống, xuyên suốt về mặt tư duy. Theo ông Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, điều quan trọng là phải đào tạo được những công dân làm việc được ngay trong thị trường lao động và “phải sống lâu, sống dài, giữ được động lực, kiến thức, kỹ năng”, tránh tình trạng “nghỉ hưu tuổi 35”.
Từ góc độ doanh nghiệp, ông Phùng Việt Thắng, Giám đốc quốc gia Intel Việt Nam, cho rằng, nên phân chia nguồn nhân lực chung và nguồn nhân lực xuất sắc. Ngành bán dẫn đòi hỏi nhân lực xuất sắc. Giáo dục đại học chỉ là một phần nêm phải có định hướng cao hơn như đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ. QUá trình này là sự đầu tư đặc biệt. Tập trung phát triển nguồn nhân lực, không chỉ trong 5-10 năm mà xa hơn nữa.
“Một khi đầu tư được nguồn nhân lực như vậy, chúng ta sẽ có cơ hội dẫn dắt hoặc nằm trong nhóm dẫn dắt của ngành bán dẫn toàn cầu. Đó mới là mục tiêu phát triển của quốc gia”, ông Phùng Việt Thắng nhấn mạnh.
