Ngành công nghiệp ô tô điện Trung Quốc từng được xem là một câu chuyện thành công rực rỡ, nhờ vào sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và tốc độ phát triển thần tốc.
Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh đã dần thay đổi khi thị trường rơi vào tình trạng dư thừa nghiêm trọng. Sự cạnh tranh khốc liệt, cung vượt xa cầu và các yếu tố chính sách sai lầm đã đẩy ngành ô tô điện Trung Quốc vào một cuộc khủng hoảng chưa từng có.
Nguyên nhân
Một trong những lý do chính dẫn đến tình trạng dư thừa là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ Trung Quốc.
Trong suốt nhiều năm qua, chính phủ nước này đã đầu tư hàng tỷ USD vào ngành công nghiệp xe điện thông qua các chương trình trợ cấp, ưu đãi thuế và các biện pháp khuyến khích khác.
Điều này tạo điều kiện cho hàng trăm công ty xe điện mọc lên, dẫn đến tình trạng mở rộng công suất sản xuất quá nhanh.
Hiện tại, Trung Quốc có khả năng sản xuất tới 40 triệu xe/năm, trong khi nhu cầu tiêu thụ nội địa chỉ vào khoảng 22-25 triệu xe/năm. Việc cung vượt xa cầu đã tạo ra áp lực lớn lên toàn bộ thị trường.
Cạnh tranh ngày càng khốc liệt khi hơn 200 hãng xe điện, bao gồm những cái tên lớn như BYD, Nio, Xpeng, Li Auto... phải liên tục giảm giá để giành giật khách hàng. Ví dụ, trong năm 2023-2024, BYD và Tesla đã thực hiện nhiều đợt giảm giá mạnh, khiến các doanh nghiệp nhỏ hơn không thể trụ vững và buộc phải rời khỏi thị trường.
Hệ quả
Nhiều công ty xe điện nhỏ tại Trung Quốc đang đối mặt với nguy cơ phá sản hoặc bị thâu tóm. Ngay cả những tập đoàn lớn như Nio hay Xpeng cũng phải cắt giảm nhân sự và chi phí vận hành để duy trì khả năng cạnh tranh.
Để giải quyết tình trạng dư thừa, các hãng xe Trung Quốc đã đẩy mạnh xuất khẩu sang các nước Đông Nam Á, Trung Đông và Nam Mỹ. Trong đó, Việt Nam là một trong những thị trường tiềm năng, với số lượng xe nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh trong năm 2024.
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong năm 2024, lượng ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam là 31.112 xe, với tổng giá trị kim ngạch đạt hơn 909 triệu USD.
Tuy nhiên, cuộc đua giảm giá liên tục đã khiến biên lợi nhuận ngày càng mỏng, tạo ra tâm lý chờ đợi của khách hàng. Người tiêu dùng e ngại về chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu mãi và giá trị bán lại của xe điện Trung Quốc, dẫn đến sự chững lại của nhu cầu mua xe.
Bài học kinh nghiệm
Nhìn vào bức tranh dư thừa xe điện tại Trung Quốc, Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học quan trọng để tránh đi vào vết xe đổ.
-
Kiểm soát tốc độ phát triển: Chính phủ cần điều tiết tốc độ phát triển của ngành xe điện để tránh tình trạng cung vượt xa cầu.
-
Chính sách hỗ trợ có chọn lọc: Hỗ trợ doanh nghiệp có tiềm năng thực sự, thay vì dàn trải, tránh việc xuất hiện quá nhiều công ty nhỏ không đủ sức cạnh tranh.
-
Phát triển hạ tầng trạm sạc: Một hệ thống trạm sạc đồng bộ sẽ giúp nâng cao tính tiện dụng của xe điện, tránh tình trạng mất cân đối như tại Trung Quốc.
-
Đa dạng hóa sản phẩm: Tạo ra những mẫu xe có thiết kế và công nghệ khác biệt để tránh cạnh tranh quá mức giữa các thương hiệu.
-
Chiến lược xuất khẩu hợp lý: Tập trung vào những thị trường có nhu cầu thực sự, thay vì chỉ phụ thuộc vào thị trường nội địa.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển ngành xe điện, nhưng cũng cần cẩn trọng để không rơi vào tình trạng dư thừa như Trung Quốc. Việc học hỏi từ những sai lầm và điều chỉnh chính sách phù hợp sẽ giúp ngành xe điện Việt Nam phát triển bền vững và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường quốc tế.
