Hai cuộc chiến tranh trong nửa đầu thế kỷ đã lấy đi sinh mạng của mấy chục triệu người và còn biết bao cuộc chiến, những cuộc tàn sát, hủy diệt khác bám theo mỗi tháng năm cho đến năm tận cùng của thế kỷ.
Lẽ nào không thể coi đó là máu, là dấu ấn cho một trăm năm lịch sử này. Trong khốc liệt của thế chiến thứ nhất bừng sáng đóa hoa rực rỡ Cách mạng Tháng Mười Nga. Dù cho có ai đó đang phủ nhận cuộc cách mạng vĩ đại này. Nhưng lịch sử đã ghi nhận một sự thật là một xã hội mới chưa từng có đã xuất hiện. Lênin không tuân theo một cách giáo điều những chỉ dẫn của Mác để thực hiện hoài bão của Mác trong một nước Nga chưa có trình độ phát triển cao của Chủ nghĩa tư bản.
Nước Nga Xô Viết của Lênin không chỉ tỏa sáng trong phạm vi một quốc gia. Nó đã tác động đến cả loài người, đến các giai tầng và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới, tạo cục diện mới của thế giới hiện đại. Kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai, rực rỡ hoa chiến công của Hồng quân Liên Xô và các đạo quân đồng minh, các đội du kích chống phát xit của nhiều dân tộc. Một thế giới xã hội chủ nghĩa ra đời và ít năm sau chủ nghĩa thực dân cũ kế tiếp là chủ nghĩa thực dân mới sụp đổ. Hàng chục quốc gia, dân tộc giành lại quyền độc lập của mình. Chiến tranh lạnh đan xen với chiến tranh nóng - dẫu cục bộ nhưng không kém phần quyết liệt. Trong thập niên cuối cùng của thế kỷ, sự sụp đổ của Liên Xô và các nước XHCN Châu Âu tạo nên hoang tưởng "Chủ nghĩa tư bản là đỉnh điểm của tiến hóa lịch sử - Chủ nghĩa xã hội chỉ là ảo tưởng và chỉ có độ tuổi thử thách không tròn một thế kỷ". Những cũng trong thời gian này, hơn một tỷ người Trung Quốc, Cu Ba, Việt Nam tuy với những màu sắc đặc trưng riêng của mình nhưng vẫn đang vững bước trong mô hình ngày một có sức hấp dẫn, ngày một hoàn thiện trong những chặng đường đầu tiên tiến lên chủ nghĩa xã hội đích thực. Hàng triệu đảng viên Cộng Sản cùng hàng chục triệu người có lương tri trên khắp hành tinh vẫn đang từ những tinh hoa của học thuyết Mác tìm ra cứu cánh cho một xã hội tương lai, cho cái đích cao đẹp "Con người được giải phóng".
Đúng là các nước tư bản phát triển đã có những bước tự điều chỉnh khá thực tế và thông minh, vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng đã phát triển đáng khâm phục. Nhưng những khuyết tận bẩm sinh của nó vẫn không ngừng tự bộc lộ chứng minh bản thân nó không thể và không bao giờ có thể là tương lai của nhân loại. Song hành cũng với những biến động ghê gớm về chính trị, xã hội là bước phát triển đột biến của trí tuệ loài người và sức tăng trưởng vượt bậc của lực lượng sản xuất xã hội. Dẫu các nhà tiên tri trong thế kỷ trước đã dự báo những khả năng phát triển của nhiều ngành khoa học, kể cả khoa học vũ trụ, họ cũng không thể lường tới những tiến bộ phi thường với tốc độ chóng mặt trên nhiều lĩnh vực khoa học kỹ thuật.
Họ chẳng thể dự báo khả năng chinh phục vũ trụ, khả năng đột biến của sinh học, lý học, hóa học...và đặc biệt của ngành tin học để những con người sống trong cuối thế kỷ 20 có thể tự hào đang tiến vào thế giới trí tuệ, sản sinh ra nền kinh tế tri thức. Các nhà kinh tế học tài ba của thế kỷ 19, không thể nghĩ rằng con em họ đã tạo ra kì tích trong cuối thế kỷ 20, đưa lượng sản phẩm sản xuất ra nhiều gấp 15 lần thế kỷ trước. Loài người đã tạo ra được một khối lượng sản phẩm có thể cung cấp khá đầy đủ cho 6 tỷ người trên hành tinh này. Nhưng tiếc thay chỉ vài trăm triệu người được hưởng thụ đầy đủ các thành quả kì diệu đó. Họ được sống không chỉ trên nhung lụa mà trong những điều kiện siêu tiện nghi và những khoản tiền khổng lồ luôn tạo ra siêu lợi nhuận. Có đến 80% nhân loại vẫn đang sống ở trong tình trạng chậm phát triển (dù được mang tên là đang phát triển). Xấp xỉ trên dưới một tỷ người đang sống trong nghèo khổ. Và những người này cũng có mặt ngay trên nước Mỹ phồn hoa với số lượng không nhỏ, dẫu họ vẫn nhân danh công dân của đất nước giàu nhất, mạnh nhất hành tinh. Cả loài người, tất cả các dân tộc đang phải cuốn vào vòng xoáy toàn cầu hóa mà ở đó người ta vừa có thể khôn khéo chủ động giành cho mình khả năng phát triển nhanh, vừa có thể (không mấy khó khăn) bị nhấn chìm trong cuộc cạnh tranh không cân sức với các công ty siêu quốc gia, với các nền kinh tế siêu mạnh. Nước Việt Nam đã giành lại nền độc lập trong một quốc gia thống nhất toàn vẹn lãnh thổ tự hào về những chiến công trong sự nghiệp giải phóng dân tộc được cả loài người biết đến, nể trọng về tinh thần đấu tranh anh dũng và chính nghĩa.
Trong một thế kỷ đã đương đầu chống lại và đẩy lùi sự xâm lược và bành chướng của các nước lớn có tiềm lực quân sự mạnh như: Pháp, Mỹ, Nhật, Trung Quốc…Một trăm năm chỉ có mấy mươi năm không phải cầm súng chống lại quân xâm lược và những năm cuối của thế kỷ đã chủ động thực hiện đường lối đối ngoại rộng mở, bình thường hóa quan hệ với tất cả các nước từng là thù địch trước đó.
Việt Nam muốn là bạn là đối tác tin cậy của tất cả các quốc gia trên thế giới trên nguyên tắc bình đẳng cùng có lợi. Và càng tự hào về sự kiên định trong xây dựng đất nước theo con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội bởi một tư duy đổi mới trong sáng bắt nguồn từ tư tưởng vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hoa thời đại Hồ Chí Minh thế kỷ 20 kế tiếp truyền thống Trưng Vương, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi, Quang Trung...tỏa sáng rực rỡ 4 ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc. Nhưng cũng lại máu và hoa, hàng chục vạn đồng bào ta đã ngã xuống trong mấy chục năm đầu thế kỷ 20. Từ những cuộc chiến đấu trong các cuộc khởi nghĩa: Yên Thế, phong trào Duy Tân, Đông Kinh Nghĩa Thục, Khởi nghĩa Yên Bái với những tên tuổi lẫy lừng như Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Thái Học... Năm 1930 của thế kỷ 20, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời với chính cương vắn tắt do Người sáng lập Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh khởi thảo. Những cuộc chiến đấu kéo dài cả nửa thế kỷ. Gần 6 triệu đồng bào chiến sĩ đã hy sinh trong đó có cả hai triệu đồng bào chết đói và dịch bệnh trong thời kỳ phát xít chiếm đóng. Và cho đến hôm nay, hàng triệu trái bom mìn và hậu quả của chất độc hóa học vẫn còn tiếp tục cướp đi nhiều sinh mạng đồng bào, đồng chí và để lại những con trẻ mang dị tật trọn đời. Muôn hoa đua nở trong thời kỳ đổi mới đất nước. Những bông hoa rực rỡ trên ngực các anh hùng, chiến sĩ thi đua đại biểu cho hàng chục triệu đồng bào qua các kỳ Đại hội thi đua yêu nước. Ghi những dấu son lịch sử chói lọi về "Việt Nam - Hồ Chí Minh" trong thế kỷ 20. Sao có thể lãng quên những dòng máu đỏ chảy dài cả thế kỷ.
Sao có thể quên hàng triệu đồng chí, đồng bào đã hy sinh cho rừng hoa đổi mới đâm bông, chồi lộc. Gần 40 năm trước, vật vả mới có được 14 - 15 triệu tấn lương thực, ai nào dám nghĩ đến nay đạt trên 40 triệu tấn, xuất khẩu trên 3 tỷ USD. Nhớ ngày nào Bí thư thứ nhất Lê Duẩn ao ước sao có được 1 triệu tấn hải sản, 6 - 7 triệu tấn than, vài chục ngàn tấn thép, một vài triệu tấn xi măng. Nào ai dám nghĩ vào năm cuối cùng của thế kỷ 20 năm 2000, xuất nhập khẩu đã đạt xấp xỉ 30 tỷ USD, chỉ riêng thủy sản đã xuất khẩu được 1 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước năm 2016 đã đạt hơn 350,74 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu đạt hơn 176,63 tỷ USD. Mới ngày nào, 2 tỷ rúp vay và nhận viện trợ từ thế giới Xã hội chủ nghĩa về đã là cứu cánh cho cả đất nước. Mà chỉ sau hơn mười năm đổi mới trong thế kỷ 20 đã làm ra của cải gấp hai lần trước đó (Chưa tính những kết quả vượt bậc trong những năm vừa qua) thì không vui sao được, dẫu còn nghèo, còn bao nỗi lo toan.
Máu và nước mắt của những cuộc đấu tranh lâu dài mới có được Hoa độc lập, thống nhất. Dũng cảm, sáng tạo cũng không ít sai lầm khuyết điểm mới đạt tới hoa đổi mới và thành tựu kinh tế xã hội như hôm nay. Tại thời điểm giã biệt thế kỷ 20 bước vào thế kỷ 21 cuối năm 2000 đã có biết bao công trình nghiên cứu của thế giới dự báo về thế kỷ mới lạc quan có, bi quan đó. Cũng tại thời điểm đó, Đảng ta cũng đã phác thảo những dự báo chung nhất khẳng định thế kỷ mới sẽ có nhiều biến chuyển to lớn và sâu sắc nhưng niềm tin và tiền đô tươi sáng của đất nước trong thế kỷ mới. Cũng tại thời điểm đó, người ta cầu cho những chủ nhân của thế kỷ 21 hãy đem lại cho nhân loại nhiều hoa rực rỡ sắc hương và hết lòng, hết sức làm mọi việc để giảm thiểu máu và nước mắt.
Các thế hệ người Việt Nam mong muốn thế kỷ 21, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, phát huy truyền thống ngàn năm của dân tộc, Việt Nam luôn vững vàng vượt qua thử thách, giành lấy những cơ hội thuận lợi nhất để xây dựng đất nước ta ngày càng đàng hoàng hơn, tươi đẹp hơn như Bác Hồ hằng mong! Nghĩ về một thời máu và hoa, các thế hệ hôm nay và mai sau mang trong mình dòng máu Lạc Hồng dù ở đâu trên hành tinh này cũng luôn biết trân trọng quá khứ, vừa nỗ lực và trách nhiệm với hiện tại và không ngừng vươn tới những mùa hoa đại thắng của dân tộc trên các mặt trận của đời sống để biến cả dân tộc ta thành một vườn hoa đẹp rực rỡ sắc hương, người dân không ngừng được cải thiện về vật chất và tinh thần và luôn được sống trong môi trường sống lành mạnh, nhân văn và tiến bộ./.
(Xuân Nguyên ghi theo lời kể của Nhà báo Đỗ Phượng năm 2016)
