Việt Nam sở hữu một di sản văn hóa phong phú với hơn 5.400 làng nghề và làng có nghề, trong đó có hơn 2.000 làng nghề truyền thống đã được công nhận. Các làng nghề này, đặc biệt là ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng như Hà Nội với những cái tên nổi tiếng như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, đã đóng góp một phần không nhỏ vào nền kinh tế và bản sắc dân tộc. Tuy nhiên, trước những thách thức của hội nhập, các làng nghề này cần một sự đổi mới để duy trì và phát triển.
Đáp lại nhu cầu đó, các ngành nghề mới, có hàm lượng công nghệ cao và tính kết nối cộng đồng, đã ra đời. Chúng không chỉ thay thế mà còn tạo ra một mối quan hệ tương hỗ, giúp các ngành nghề truyền thống có cơ hội vươn mình mạnh mẽ hơn.
Sự phát triển của các ngành nghề mới không thể tách rời khỏi các định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước. Bốn trụ cột chính sách dưới đây đã và đang trở thành trợ lực quan trọng, tạo hành lang pháp lý và môi trường thuận lợi để các ngành nghề mới bùng nổ:
(1) Khoa học công nghệ và kinh tế tư nhân: Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã tạo động lực cho các doanh nghiệp, thúc đẩy họ ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Điều này trực tiếp thúc đẩy sự ra đời của các ngành nghề mới như kỹ sư nông nghiệp công nghệ cao, chuyên gia phân tích dữ liệu, giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.
(2) Đổi mới lập pháp và chính sách: Nghị quyết 66-NQ/TW đã tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch, giúp các mô hình kinh tế mới tại nông thôn, như du lịch cộng đồng hay thương mại điện tử, có đủ hành lang để phát triển.
(3) Hoạt động đối ngoại và hội nhập: Các chính sách đối ngoại đã mở rộng thị trường xuất khẩu, tạo điều kiện cho nông sản và các sản phẩm làng nghề vươn ra thế giới. Những nghề mới liên quan đến logistics và thương mại điện tử đã trở thành cầu nối, giúp nông sản Việt Nam dễ dàng tiếp cận các thị trường quốc tế khó tính.
(4) Nghị quyết 69-NQ/TW về công tác cán bộ giúp bồi dưỡng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của các ngành nghề mới tại nông thôn.
Sự ra đời của các ngành nghề mới không làm mai một nghề truyền thống, mà ngược lại, tạo ra một hệ sinh thái kinh tế năng động và đa dạng.
Nông nghiệp công nghệ cao: Từ các trang trại rau sạch ở Lâm Đồng ứng dụng hệ thống tưới tự động đến các mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao ở miền Tây, những nghề mới này đã giúp tối ưu hóa sản xuất, tạo ra những sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế.
Du lịch nông thôn và cộng đồng: Nhiều địa phương đã biến những làng nghề truyền thống thành điểm đến du lịch hấp dẫn. Ví dụ, làng gốm Bát Tràng không chỉ là nơi sản xuất mà còn là địa điểm thu hút du khách đến trải nghiệm, nhờ đó mà nghề gốm truyền thống được bảo tồn và quảng bá rộng rãi hơn.
Kinh tế tuần hoàn và năng lượng tái tạo: Các mô hình biến rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp thành phân bón hữu cơ hay viên nén sinh học không chỉ giải quyết vấn đề môi trường mà còn tạo ra nguồn thu nhập mới cho người dân. Những nghề như chuyên gia xử lý chất thải hữu cơ đang trở thành xu hướng phát triển bền vững.
Thương mại điện tử và logistics: Nhờ có các nền tảng thương mại điện tử, các sản phẩm OCOP (mỗi xã một sản phẩm) như nhãn lồng Hưng Yên, vải thiều Lục Ngạn có thể được quảng bá và tiêu thụ rộng khắp, với sự hỗ trợ của các dịch vụ logistics hiện đại, đảm bảo chất lượng sản phẩm từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng.
Tóm lại, sự xuất hiện của các ngành nghề mới trong kỷ nguyên hội nhập không phải là sự thay thế, mà là sự bổ sung hoàn hảo. Chúng tạo ra một mối quan hệ tương hỗ, giúp các ngành nghề truyền thống được nâng tầm giá trị, đồng thời mở ra những cơ hội phát triển bền vững, góp phần xây dựng một nền nông nghiệp và nông thôn Việt Nam hiện đại, thịnh vượng.
