Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam đang đẩy mạnh các giải pháp để thực hiện cam kết tại COP26, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Trong chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu giảm ít nhất 43,5% lượng phát thải khí nhà kính (nếu có hỗ trợ quốc tế) và nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên gần 50%.
WB đánh giá việc khuyến khích sử dụng xe điện, phát triển giao thông công cộng xanh và mở rộng thị trường carbon là bước đi chiến lược để vừa bảo đảm tăng trưởng kinh tế vừa thực hiện trách nhiệm quốc tế trong ứng phó biến đổi khí hậu.
Đề xuất tiêu chuẩn CAFC khắt khe
Trong bối cảnh đó, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến cho Dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC) của ô tô.
Bộ đề xuất đến năm 2030, các hãng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô tô phải bảo đảm mức tiêu thụ trung bình của toàn bộ xe bán ra đạt 4,83 lít/100 km.
Nếu vượt ngưỡng, hãng xe có thể mua tín chỉ bù trừ từ các doanh nghiệp có mức tiêu thụ thấp hơn. Tuy nhiên, sau 3 năm liên tiếp không đáp ứng, hãng sẽ bị buộc dừng sản xuất, lắp ráp hoặc nhập khẩu cho đến khi có phương án phù hợp.
Đề xuất này tương tự cơ chế mua bán tín chỉ carbon phổ biến trên thế giới, buộc các hãng xe phải đổi mới công nghệ, loại bỏ dần những dòng xe tiêu hao nhiên liệu và đẩy mạnh phát triển xe xanh.
Phản ứng từ các hiệp hội ô tô
Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), với mức 4,83 lít/100 km, có tới 96% xe xăng truyền thống và 14% xe hybrid hiện nay sẽ không đạt chuẩn.
VAMA kiến nghị nới mục tiêu lên 6 lít/100 km vào năm 2030, tăng gần 1,2 lít so với đề xuất. Theo VAMA, lộ trình này vẫn giúp giảm 15,66 triệu tấn CO₂ vào năm 2030, phù hợp với cam kết NDC 2022, đồng thời hạn chế tác động sốc đến thị trường.
Hiệp hội đại lý ô tô Mỹ (AAPC) cũng đồng tình, cho rằng Việt Nam nên duy trì mục tiêu 6 lít/100 km đến năm 2030 và lùi mốc 4,83 lít/100 km sang năm 2035.
Đại diện AAPC nhấn mạnh cần phân loại CAFC theo từng dòng xe, vì xe bán tải, SUV cỡ lớn hay dẫn động 4 bánh khó đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe như sedan hạng nhỏ.
Trong khi đó, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản (JAMA) đề xuất gia hạn thời gian điều chỉnh từ 3 năm lên 5 năm, bởi phát triển xe điện và xe tiết kiệm nhiên liệu thường cần ít nhất 5 năm nghiên cứu và đầu tư.
Đề xuất mức CAFC 4,83 lít/100 km vào năm 2030 cho thấy quyết tâm của Việt Nam trong chiến lược giảm phát thải. Tuy nhiên, những phản hồi từ VAMA, AAPC và JAMA cho thấy thách thức lớn mà các hãng xe phải đối mặt.
Bài toán cân bằng giữa mục tiêu giảm phát thải mạnh mẽ và tính khả thi của thị trường ô tô Việt Nam vẫn cần thêm nhiều cuộc thảo luận, nhằm tìm ra lộ trình vừa thực hiện cam kết quốc tế, vừa bảo đảm quyền lợi và khả năng đầu tư của doanh nghiệp.
