Khoảng 5-10 năm trước, phần lớn xe hơi bán tại Việt Nam được trang bị hộp số tự động AT 4-5 cấp truyền thống. Song cùng với sự thay đổi thị hiếu tiêu dùng và áp lực cạnh tranh, các hãng xe đã dần chuyển sang ứng dụng hộp số vô cấp CVT (Continuously Variable Transmission).
Không ít người cho rằng xe dùng CVT gần như giống hệt xe số tự động truyền thống. Tuy nhiên, do cấu tạo và nguyên lý vận hành khác biệt, cách điều khiển xe hộp số CVT cũng có những yêu cầu riêng để đạt hiệu quả tối ưu.
Trên thực tế, khá nhiều tài xế vẫn chưa nắm rõ đặc điểm của loại hộp số này, thậm chí xem nó chẳng khác gì AT thông thường. Việc sử dụng sai cách có thể dẫn đến hiệu suất vận hành kém đi, đồng thời khiến các chi tiết truyền động bị hao mòn nhanh hơn.
Điểm khác biệt giữa hộp số CVT và hộp số tự động thông thường
CVT (Continuously Variable Transmission) là hộp số biến thiên vô cấp. Khác với hộp số AT truyền thống vốn hoạt động dựa trên các cặp bánh răng để tạo ra tỷ số truyền, CVT sử dụng cơ cấu puly và dây đai, cho phép thay đổi tỷ số truyền một cách liên tục, không chia thành các cấp số riêng biệt.
Cấu tạo cơ bản của hộp số CVT gồm ba thành phần chính: dây đai bằng kim loại hoặc cao su có khả năng chịu lực cao, một cụm puly đầu vào gắn với trục động cơ và một cụm puly đầu ra truyền lực đến bánh xe. Nhờ sự kết hợp này, hộp số có thể điều chỉnh tỷ số truyền linh hoạt, mang lại khả năng vận hành êm ái.
Mặc dù bản chất là vô cấp, để đáp ứng thói quen sử dụng và nhu cầu lái xe trên nhiều điều kiện đường sá, các hãng xe thường bổ sung tính năng "giả lập cấp số".
Thông qua bộ điều khiển điện tử, hệ thống sẽ giữ nguyên tỷ số truyền tại một số vị trí nhất định của puly, tạo cảm giác chuyển số giống hộp số AT. Vì vậy, trên thị trường, không ít mẫu xe được giới thiệu đi kèm hộp số CVT giả lập 6 cấp, 7 cấp...
Những lỗi thường gặp khi sử dụng xe trang bị hộp số CVT
Theo chia sẻ của nhiều tài xế lâu năm, một thói quen sai lầm phổ biến ở những người mới làm quen với hộp số vô cấp CVT là đạp mạnh chân ga để tăng tốc hoặc vượt xe.
Với cấu trúc đặc thù của CVT, thao tác này khiến dây đai và hệ puly phải gánh áp lực lớn, dễ xảy ra tình trạng trượt, nóng dầu và làm giảm tuổi thọ hộp số.
Một lỗi khác cũng thường thấy là chuyển số khi xe chưa dừng hẳn, điển hình như đổi từ số tiến (D) sang số lùi (R) hoặc ngược lại. Hành động tưởng như vô hại này thực chất gây ra "cú sốc" cơ học, tác động trực tiếp đến các chi tiết bên trong, có thể làm dây đai nhanh mòn hoặc puly hỏng hóc.
Ngoài ra, CVT không được thiết kế để vận hành tối ưu trong điều kiện chở quá tải hay leo dốc dài với chân ga lớn. Nếu thường xuyên sử dụng ở địa hình này, hộp số dễ bị quá nhiệt và trượt dây đai. Khi cần di chuyển trên những cung đường dốc, người lái nên tận dụng chế độ số thấp như L hoặc S (nếu xe có) để giảm tải cho hộp số.
Ngoài sai lầm thao tác, việc bảo dưỡng thiếu chú ý cũng là nguyên nhân khiến hộp số CVT nhanh xuống cấp. Không ít chủ xe cho rằng loại hộp số này ít cần chăm sóc, dẫn đến bỏ qua khuyến cáo thay dầu định kỳ.
Thực tế, dầu hộp số CVT có vai trò then chốt: bôi trơn, làm mát và truyền lực. Nếu dầu xuống cấp do không thay đúng hạn (thường sau 40.000-60.000 km), ma sát sẽ tăng, dẫn đến hỏng puly và dây đai. Điều này có thể khiến chi phí sửa chữa rất cao so với bảo dưỡng định kỳ.
Có thể thấy, hộp số CVT mang lại trải nghiệm vận hành êm ái, tiết kiệm nhiên liệu, nhưng để phát huy tối đa ưu điểm và duy trì độ bền, người dùng cần chú ý cách lái, điều kiện khai thác và tuân thủ lịch bảo dưỡng định kỳ từ nhà sản xuất.
