Dự lễ có lãnh đạo Bộ Tư lệnh Quân khu 5, Sư đoàn 3 (Sư đoàn 3 Sao Vàng - Quân khu 1), Ban liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 3 Sao Vàng, Đoàn Hoài Ân (E141) cùng thân nhân các liệt sĩ. Về phía tỉnh Bình Định có các đồng chí: Hồ Quốc Dũng - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh; Lê Kim Toàn - Phó Bí thư thường trực Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh; Phạm Anh Tuấn - Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Nguyễn Thị Phong Vũ - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định.
Cao điểm 174 - Nơi giành giật quyết liệt giữa ta và địch
Trong kháng chiến chống Mỹ, Bình Định là chiến trường trọng điểm của Quân khu 5, là nơi đứng chân, hậu cứ của Sư đoàn 3 Sao Vàng. Xác định được địa bàn chiến lược quan trọng của tỉnh Bình Định, cuối năm 1965, địch đã tập trung hơn 20.000 quân Mỹ và quân chư hầu với 500 máy bay các loại, hàng chục tiểu đoàn thiết giáp, pháo binh nhằm thực hiện mục đích "tiêu diệt" và "Bình Định".
Trong đó, cao điểm 174 là cụm điểm tựa đóng vai trò rất quan trọng của cả ta và địch. Nếu ta có được cao điểm 174 nghĩa là kiểm soát được một địa bàn rộng lớn của huyện Hoài Nhơn, quan trọng là căn cứ Đệ Đức, sân bay Thiết Đính, cầu Bồng Sơn và cụm pháo binh phía Bắc Đèo Phủ Cũ; ngược lại nếu có được cao điểm 174 sẽ kiểm soát và khống chế được toàn bộ phía Bắc huyện Hoài Ân.
Vì vậy, cao điểm 174 luôn là nơi giành giật quyết liệt giữa ta và địch. Tháng 11/1972, Sư đoàn 3 Sao Vàng mở đợt tiến công tiêu diệt địch, làm chủ hoàn toàn cụm cao điểm 174. Xét thấy tầm quan trọng của cao điểm 174, Sư đoàn 3 Sao Vàng đã chỉ thị cho Trung đoàn 21 xây dựng hệ thống công sự trận địa hầm hào kiên cố, điển hình là địa đạo 174.
Đến tháng 9/1974, địch tập trung lực lượng gồm sư đoàn 22 Quân lực Việt Nam Cộng hòa, Liên đoàn biệt động số 4, Liên đoàn biệt động số 6 tập trung đánh chiếm cao điểm 174, 82, Núi Chéo. Có những ngày, cao điểm 174 phải gánh chịu hơn 2.000 quả đạn pháo các loại, 4 đợt máy bay A37 ném bom.
Theo cựu chiến binh, thương binh Phạm Văn Phàn (70 tuổi, quê Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng), nguyên chiến sĩ Đại đội 5, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 141, Sư đoàn 3 Sao Vàng cho biết: Đêm ngày 01 rạng sáng ngày 02/1/1975 địch đã huy động tối đa lực lượng pháo binh, máy bay ồ ạt bắn phá cao điểm 174, làm cho các công sự, trận địa của ta bị phá hủy, quân ta bị tổn thất, lực lượng còn lại phải vào địa đạo cao điểm 174. Đến 11 giờ trưa cùng ngày thì cửa địa đạo phía Bắc bị sập, địch chiếm giữ cao điểm 174, khống chế và lấp chặt cửa địa đạo phía Nam. Toàn bộ cán bộ, chiến sĩ trong địa đạo bị kẹt lại không ra được, có khoảng 7 - 9 đồng đội C5 D8 hy sinh.
Tri ân và tìm đồng đội
Chiến tranh đã qua đi 49 năm, cựu chiến binh, thương binh Phạm Văn Phàn, nguyên chiến sĩ C5 D8 E141 và cựu chiến binh Trần Văn Phúc - C15 E141, những người đã tham gia và phối thuộc trận đánh đầu tháng 1/1975 tại cao điểm 174, luôn trăn trở về đồng đội chưa được quy tập tại địa đạo 174. Các anh và đồng đội đã làm đơn báo cáo Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định và huyện đội Hoài Ân báo cáo về việc một số đồng đội C5 D8 C141 và các đơn vị phối thuộc còn mắc kẹt chưa được tìm kiếm và quy tập. Từ những nguồn tin các cựu chiến binh, Ban liên lạc Sư đoàn 3 Sao Vàng cung cấp, đầu tháng 4/2024 Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định phối hợp cùng huyện Hoài Ân, xã Ân Mỹ đã huy động lực lượng phương tiện, tổ chức tìm kiếm, đã phát hiện địa đạo 174 (rộng 1,2m, cao 1,5m, dài 30m). Sau đó các đơn vị đã tổ chức khai quật và quy tập được 7 hài cốt liệt sĩ (HCLS) cùng một số di vật kèm theo như giầy vải, khăn, dép cao su, ví, mũ cối, bút viết, thắt lưng, băng đạn.
Kính cẩn nghiêng mình trước hương linh các liệt sĩ đã anh dũng hy sinh tại cao điểm 174, từng dòng người dâng nén tâm hương với tất cả thành kính, tri ân. Thay mặt lãnh đạo tỉnh đọc điếu văn, Phó Chủ tịch thường trục UBND tỉnh Nguyễn Tuấn Khanh xúc động: "Sự hy sinh quả cảm của các chiến sĩ tại cao điểm 174 đã tô thắm vào trang sử vàng bất khuất của dân tộc Việt Nam, những người con đã quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Hương linh các đồng chí mãi mãi "vọng tiền nhân, soi hậu thế", các cán bộ, chiến sĩ và nhân dân tỉnh Bình Định hôm nay và mai sau sẽ mãi tạc dạ ghi lòng".
Ngay sau lễ truy điệu, đại biểu cùng thân nhân liệt sĩ đã tham gia an táng hài cốt liệt sỹ vào từng phần mộ. Nhiều đại biểu, các cựu chiến binh cùng viết vào sổ tang bày tỏ lòng thương tiếc và thành kính tri ân các anh hùng liệt sĩ. Theo đại tá Nguyễn Xuân Sơn- Phó Chính ủy Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh vẫn đang tiếp tục triển khai lực lượng để tìm kiếm hài cốt liệt sĩ tại cao điểm 174, các lực lượng đã tìm thêm một cửa hầm (hướng Tây Bắc, nhìn về phía Hoài Nhơn), cùng nhiều vũ khí, đạn còn sót lại. Theo thông tin mới nhất ngày 25/4/2024 đã tìm thấy hai hài cốt liệt sĩ. Đây là kết quả rất khả quan để tìm được các HCLS còn lại. Đồng thời sau lễ truy điệu và an táng, Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Định sẽ triển khai việc chứng thực, đối chứng và xét nghiệm ADN các hài cốt liệt sĩ đã tìm thấy để xác định danh tính.
An yên trong lòng đất Mẹ
49 năm trôi qua, hình hài xương thịt các liệt sĩ năm xưa đã hòa quyện cùng mảnh đất Hoài Ân, vào cỏ cây thành những mạch nước chảy trong lòng đất mẹ, hòa quyện vào truyền thống cội nguồn của dân tộc. Có mặt ở buổi lễ nhiều thân nhân liệt sĩ đã bật khóc sau gần nửa thế kỷ mất tung tích người thân.
"Chúng tôi, những thế hệ hôm nay và mai sau sẽ tiếp tục sống xứng đáng và có trách nhiệm hơn nữa đối với sự hy sinh cao cả của các anh hùng liệt sĩ, nguyện đem hết tâm sức, trí tuệ và nghị lực của mình làm cho mảnh đất Bình Định thân yêu này mãi mãi xanh tươi, ngày càng phát triển". (Trích lưu bút Bí thư Tỉnh ủy Hồ Quốc Dũng trong sổ tang).
Ngay sau khi nhận được thông tin, bà Bùi Thị Lan (ở Thủy Nguyên, Hải Phòng, em dâu liệt sĩ Bùi Văn Vàng, Chính trị viên phó Đại đội 5, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 141, Sư đoàn 3 Sao Vàng) lập tức lên đường vào Bình Định trong niềm vui khôn xiết, bà Lan kể: "Bố mẹ chồng có ba người con trai thì có hai người tham gia cách mạng và đã hy sinh. Trước đây, gia đình cũng đã về Hoài Ân tìm khắp các nghĩa trang liệt sĩ nhưng đều không có dấu tích của liệt sĩ Vàng. Gần 50 năm qua, gia đình tìm kiếm mòn mỏi, chỉ mong được biết anh hy sinh ở đâu. Nay biết chỗ anh nằm, chúng tôi đã mãn nguyện rồi". Bà Lan xúc động nói.
Đứng bên huyệt mộ ông Nguyễn Văn Hiền (ở Nghệ An, em trai liệt sĩ Nguyễn Đình Trung) đã lấy nắm đất từ quê hương rải xuống phần mộ rồi thắp nhang cho anh, cho đồng đội của anh mình "Từ lúc biết tin tới giờ, gia đình luôn mong ngóng từng ngày, có kết quả chứng thực chính xác để đưa anh về đoàn tụ với gia đình. Nhân đây, gia đình tôi cũng bày tỏ sự cảm ơn đến Cấp ủy, chính quyền các cấp của tỉnh Bình Định đã nỗ lực quy tập và tổ chức lễ truy điệu, an táng chu đáo, trang trọng cho anh trai và đồng đội của anh. Tình cảm này, gia đình rất trân trọng và không bao giờ quên". Ông Hiền chia sẻ.
