Từ đêm 25 đến sáng 26/8, Hà Nội hứng chịu đợt mưa lớn kéo dài. Vào 7h sáng 26/8, Công ty Thoát nước ghi nhận hơn 80 điểm bị ngập, chủ yếu ở khu vực nội thành. Nhiều tuyến phố chìm sâu trong nước, trong đó riêng phố Dương Đình Nghệ có nơi ngập tới một mét.
Đến 6h sáng 27/8, theo ông Trịnh Ngọc Sơn - Phó Tổng giám đốc Công ty Thoát nước Hà Nội, tình trạng úng ngập vẫn còn diễn ra tại nhiều điểm, gây khó khăn cho việc đi lại của người dân.
Trước dự báo thành phố tiếp tục có mưa vừa đến mưa to trong ngày 27/8, lực lượng chức năng vẫn duy trì ứng trực, vận hành các trạm bơm đầu mối để hạ thấp mực nước, đồng thời khơi thông dòng chảy, vệ sinh hệ thống nhằm giảm thiểu ngập úng.
Vì sao Hà Nội ngập nặng kéo dài?
Mưa lớn dồn dập trong thời gian ngắn
Nguyên nhân khiến nhiều khu vực chìm trong nước được cho là do mưa dồn dập trong thời gian ngắn. Số liệu thống kê cho thấy, chỉ trong vòng 24 giờ từ trưa 25/8 đến trưa 26/8, lượng mưa tại gần 30 xã, phường đạt mức 200-300 mm.
Đáng chú ý, 5 điểm ghi nhận lượng mưa vượt 310 mm gồm Hai Bà Trưng (460 mm), Yên Sở (368 mm), Tây Mỗ (352 mm), Yên Nghĩa (334 mm) và Ô Chợ Dừa (323 mm).
Ông Nguyễn Văn Hưởng - Trưởng phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia - cho biết, mưa lớn tại Hà Nội là hệ quả của nhiều hình thái thời tiết cùng lúc.
Bên cạnh hoàn lưu bão Kajiki, Thủ đô còn chịu tác động từ phía bắc của dải hội tụ nhiệt đới đi qua Bắc Trung Bộ. Đồng thời, lưỡi áp cao cận nhiệt đới mang theo đới gió đông ẩm cũng lấn sâu vào miền Bắc, tạo điều kiện cho mưa lớn kéo dài.
Theo ông Hưởng, sự kết hợp giữa dải hội tụ nhiệt đới và hoạt động mạnh của đới gió đông ở độ cao 1.500 - 5.000 m khiến khu vực đồng bằng và trung du Bắc Bộ, trong đó có Hà Nội, phải đối mặt với đợt mưa lớn diện rộng.
Hạ tầng thoát nước quá tải
Hệ thống hạ tầng thoát nước cũng là một nguyên nhân khiến tình trạng ngập ở Hà Nội kéo dài. Theo Công ty Thoát nước Hà Nội, đến nay chỉ có bốn quận trung tâm gồm Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng được đầu tư hệ thống tương đối hoàn chỉnh, thuộc lưu vực sông Tô Lịch (77,5 km²).
Tuy nhiên, công suất thiết kế tại khu vực này chỉ đáp ứng lượng mưa tối đa khoảng 310 mm trong hai ngày. Khi lượng mưa vượt gấp đôi giới hạn, hệ thống nhanh chóng quá tải, dẫn đến nhiều điểm ngập sâu và kéo dài.
Đặc biệt, khu phố cổ ở bốn quận lõi cũ vẫn sử dụng hệ thống thoát nước được xây dựng từ những năm 1954. Sau hàng chục năm sử dụng, cộng thêm tốc độ đô thị hóa nhanh khiến nền đường biến dạng, nhiều đoạn bị võng cục bộ, làm giảm hiệu quả tiêu thoát nước.
Một số tuyến cống thậm chí đã xuống cấp, thấp hơn so với mặt bằng xung quanh, gây phát sinh các điểm úng ngập thường xuyên tại các phố như Tông Đản, Đinh Tiên Hoàng, Phùng Hưng, Hàng Bài – Hai Bà Trưng, Liên Trì – Nguyễn Gia Thiều, hay Phan Bội Châu – Lý Thường Kiệt.
Đô thị hóa nhanh, hạ tầng chậm hoàn thiện
Ngoài khu vực trung tâm, nhiều lưu vực khác của Hà Nội cũng đối mặt với nguy cơ ngập nặng do hệ thống thoát nước chưa được đầu tư đồng bộ
Điển hình là lưu vực sông Nhuệ, bao gồm các quận Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Hà Đông và một phần Tây Hồ, Thanh Trì.
Tại đây, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh nhưng hạ tầng thoát nước lại chậm hoàn thiện, thiếu hồ điều hòa và các trạm bơm đầu mối chưa đạt công suất quy hoạch. Nước mưa chủ yếu thoát theo hình thức tự chảy, phụ thuộc nhiều vào mực nước sông Nhuệ.
Tương tự, lưu vực Long Biên (62 km²) được quy hoạch thoát nước về các trạm bơm đầu mối để cưỡng bức ra sông Hồng, sông Đuống. Thế nhưng, đến nay các công trình này vẫn chưa được xây dựng, hệ thống tiêu thoát chủ yếu dựa vào sông Cầu Bây – Bắc Hưng Hải.
Trong đợt mưa lớn vừa qua, khi mực nước các sông Tô Lịch, Nhuệ, Cầu Bây – Bắc Hưng Hải đều dâng cao, việc tiêu thoát nước càng trở nên khó khăn.
Khu vực phía tây và tây nam thành phố cũng là điểm nóng ngập úng. Nhiều khu đô thị như Mỹ Đình, Nhân Chính, Cầu Giấy, Mễ Trì được xây dựng trên đất nông nghiệp có cốt nền thấp.
Việc bê tông hóa mạnh mẽ làm giảm khả năng thấm tự nhiên, trong khi hệ thống cống thoát nước chưa được đầu tư đầy đủ. Thực tế, đến 21h tối qua, các tuyến đường quanh trụ sở phường Cầu Giấy (trước đây là cánh đồng Bông) vẫn chìm trong nước 30 - 40 cm.
Theo Công ty Thoát nước Hà Nội, các trạm bơm và hồ điều hòa lớn ở khu vực phía tây, tây nam chưa đạt công suất theo quy hoạch, nhiều tuyến mương tiêu thoát chưa được bàn giao cho đơn vị chuyên trách quản lý. Do đó, việc thoát nước chủ yếu dựa vào hình thức tự chảy, phụ thuộc mực nước sông Nhuệ.
Ở các khu vực ven đô, hệ thống cống tiêu thoát dọc quốc lộ, tỉnh lộ thường chỉ được xây dựng theo tiêu chuẩn giao thông, đưa nước mưa chảy ra ao hồ và đồng ruộng.
Nhờ mật độ mặt nước tự nhiên còn nhiều nên tình trạng ngập ít xảy ra, ngoại trừ một số điểm có tốc độ đô thị hóa nhanh nhưng hạ tầng chưa theo kịp, như đường gom đại lộ Thăng Long, quốc lộ 32 hay đường 2B.
Bên cạnh nguyên nhân mưa lớn và hạ tầng yếu, tình trạng úng ngập còn đến từ yếu tố chủ quan. Trong vòng 10–20 năm qua, diện tích cây xanh và mặt nước ở Hà Nội giảm đáng kể.
Không chỉ vậy ý thức người dân cũng góp phần làm tình hình thêm nghiêm trọng khi còn vứt rác bừa bãi xuống cống, thậm chí bịt miệng cống để tránh mùi hôi, vô tình cản trở dòng chảy và khiến ngập lụt trầm trọng hơn.
