Nông nghiệp từ lâu đã là trụ cột của nền kinh tế Việt Nam. Với vị thế là một trong những quốc gia có sản lượng nông sản hàng đầu thế giới, chúng ta đang sở hữu một nguồn tài nguyên khổng lồ nhưng lại bị lãng quên: phụ phẩm nông nghiệp. Mỗi năm, hàng chục triệu tấn rơm rạ, vỏ cà phê, lá dứa hay phân gia súc, gia cầm bị thải ra môi trường. Cách xử lý truyền thống, như đốt đồng hoặc vùi lấp, không chỉ gây ô nhiễm không khí và đất mà còn làm suy giảm độ phì nhiêu của đất đai. Hệ quả là nông dân phải phụ thuộc nhiều hơn vào phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hóa học, gây ra một vòng luẩn quẩn ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng nông sản và sức khỏe cộng đồng.
Tuy nhiên, bức tranh ảm đạm đó đang dần thay đổi nhờ những nỗ lực đột phá trong việc tái chế và nâng cao giá trị cho phụ phẩm nông nghiệp. Đó không chỉ là câu chuyện của các nhà khoa học hay doanh nghiệp, mà còn là hành động cụ thể của những người nông dân tâm huyết. Tại Đồng Tháp và Tiền Giang, nơi những cánh đồng dứa bạt ngàn, người nông dân từng đau đầu với việc xử lý lá dứa sau thu hoạch. Giờ đây, lá dứa bỏ đi đã được thu mua để biến thành tơ sợi dứa, một loại nguyên liệu độc đáo cho ngành dệt may. Mô hình này không chỉ giúp người dân có thêm nguồn thu nhập ổn định mà còn giảm đáng kể tình trạng ô nhiễm môi trường do đốt đồng. Qua bàn tay của các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ, 70kg lá dứa có thể tạo ra 1kg xơ, mở ra một hướng đi mới đầy tiềm năng cho kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp.
Cùng lúc đó, tại Bến Tre, một câu chuyện thành công khác về việc biến phụ phẩm thành tài nguyên lại diễn ra. Với lợi thế có nguồn phụ phẩm chăn nuôi dồi dào, huyện Mỏ Cày Nam đã và đang khuyến khích bà con nông dân tự ủ phân bón hữu cơ vi sinh từ phân gia súc, gia cầm. Mô hình này không chỉ giúp giảm thiểu chi phí đầu vào vốn đang tăng cao của sản xuất mà còn cải thiện chất lượng đất đai, hướng đến một nền nông nghiệp hữu cơ bền vững. Phân bón hữu cơ cung cấp dưỡng chất một cách từ từ và ổn định, giúp cây trồng phát triển tự nhiên, bền vững, khác hẳn với sự phát triển "thần tốc" nhưng thiếu bền vững của phân bón hóa học.
Những mô hình tiên phong này cho thấy, việc tái chế phụ phẩm nông nghiệp không chỉ là giải pháp bảo vệ môi trường, mà còn là chìa khóa để tạo ra những chuỗi giá trị mới. Để nhân rộng những câu chuyện thành công này, cần có sự chung tay của cả hệ thống. Các chuyên gia khuyến nghị cần đổi mới chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này, bao gồm cả việc giảm thuế và tạo điều kiện tiếp cận đất đai sạch. Quan trọng hơn cả là nâng cao vai trò của người nông dân, hỗ trợ họ về kiến thức và công nghệ để tự mình thực hiện mô hình nông nghiệp tuần hoàn ngay tại gia đình. Từ những hành động nhỏ như ủ phân bón hữu cơ tại vườn nhà cho đến những dự án lớn hơn như sản xuất tơ sợi, tất cả đều đang góp phần xây dựng một nền nông nghiệp Việt Nam xanh, sạch và bền vững.
