Khoảng vài năm trở lại đây, ô tô điện xuất hiện ngày càng nhiều trên đường phố Việt Nam. Từ phương tiện cá nhân cho đến xe dịch vụ như taxi, xe công nghệ, dòng xe sử dụng pin đang dần thay thế xe động cơ đốt trong nhờ khả năng vận hành êm ái, tăng tốc tốt và chi phí sử dụng thấp hơn.
Tuy nhiên, so với nhiều quốc gia, ô tô điện tại Việt Nam vẫn là câu chuyện tương đối mới. Phần lớn người mua hiện nay đều lần đầu tiếp cận và sử dụng loại phương tiện này. Chính sự thiếu kinh nghiệm đó khiến nhiều thói quen cũ, vốn quen thuộc khi dùng xe xăng, tiếp tục được áp dụng cho xe điện.
Theo các chuyên gia kỹ thuật, chính những thói quen tưởng chừng nhỏ nhặt ấy lại là nguyên nhân khiến pin nhanh xuống cấp, hiệu suất giảm và quãng đường di chuyển sau mỗi lần sạc bị rút ngắn đáng kể.
Sạc pin tùy tiện, "sạc đầy xả cạn" làm pin nhanh chai
Một trong những sai lầm phổ biến nhất của người dùng ô tô điện là cách sạc pin. Không ít người coi việc sạc xe giống như sạc điện thoại, sử dụng đến khi pin gần cạn mới tìm chỗ cắm sạc, sau đó sạc đầy 100% rồi tiếp tục lặp lại chu trình này.
Thực tế, pin lithium-ion trên ô tô điện không được thiết kế để hoạt động bền bỉ theo kiểu "sạc đầy xả cạn". Theo khuyến cáo kỹ thuật, pin đạt hiệu quả và độ bền cao nhất khi duy trì trong khoảng dung lượng từ 20% đến 80%. Việc thường xuyên để pin cạn sâu hoặc sạc đầy tuyệt đối sẽ làm tăng tốc độ chai pin theo thời gian.
Bên cạnh đó, thói quen "tiện đâu cắm đó", sử dụng ổ điện không đạt chuẩn hoặc dây dẫn kém chất lượng cũng tiềm ẩn rủi ro, vừa ảnh hưởng đến pin vừa không đảm bảo an toàn. Khi pin xuống cấp, khả năng tích trữ năng lượng giảm, kéo theo chi phí thay pin rất lớn sau vài năm sử dụng.
Thường xuyên tăng tốc đột ngột
Ô tô điện có lợi thế lớn về mô-men xoắn, cho lực kéo mạnh ngay từ khi khởi hành. Điều này mang lại cảm giác tăng tốc tức thì, dễ khiến người lái phấn khích, đặc biệt là những người mới chuyển từ xe xăng sang xe điện.
Tuy nhiên, theo các kỹ thuật viên sửa chữa xe điện, giai đoạn tiêu hao điện năng nhiều nhất lại chính là lúc xe tăng tốc ban đầu. Việc thường xuyên đạp ga mạnh, tăng tốc đột ngột khiến pin phải xả dòng lớn, làm hao năng lượng nhanh hơn đáng kể.
Không chỉ ảnh hưởng đến quãng đường di chuyển, thói quen "thốc ga" còn khiến hệ thống truyền động, lốp và các chi tiết treo chịu tải lớn. Thực tế cho thấy, những xe điện thường xuyên bị vận hành kiểu này có mức tiêu thụ năng lượng cao hơn khoảng 15-20% so với xe được lái nhẹ nhàng. Về lâu dài, các chi tiết cơ khí cũng nhanh xuống cấp hơn.
Lạm dụng điều hòa và thiết bị điện trên xe
Chi phí sạc điện thấp hơn so với đổ xăng khiến nhiều người dùng có tâm lý "thoải mái" khi sử dụng các thiết bị điện trên xe. Điều hòa bật liên tục ở mức cao, các cổng sạc hoạt động thường xuyên, thậm chí sử dụng điện khi xe dừng lâu… là những thói quen khá phổ biến.
Dù mỗi thiết bị tiêu thụ không quá lớn, nhưng khi hoạt động liên tục, tổng mức tiêu hao năng lượng sẽ tăng lên rõ rệt. Trong đó, hệ thống điều hòa là một trong những thành phần "ngốn" pin nhiều nhất trên ô tô điện.
Việc sử dụng thiết bị điện không hợp lý khiến dung lượng pin giảm nhanh hơn trong mỗi chuyến đi, rút ngắn phạm vi hoạt động và buộc người dùng phải sạc pin thường xuyên hơn, từ đó ảnh hưởng đến tuổi thọ pin về lâu dài.
Chủ quan với cập nhật phần mềm và bảo dưỡng định kỳ
Một quan niệm khá phổ biến là ô tô điện ít chi tiết chuyển động nên "ít hỏng", không cần bảo dưỡng nhiều như xe xăng. Thực tế, dù không phải thay dầu động cơ, ô tô điện vẫn cần được kiểm tra định kỳ nhiều hạng mục quan trọng.
Xe điện phụ thuộc rất lớn vào phần mềm điều khiển. Nếu không cập nhật phần mềm theo khuyến cáo của nhà sản xuất, xe có thể hoạt động kém hiệu quả, tiêu hao năng lượng nhiều hơn hoặc phát sinh lỗi liên quan đến an toàn. Các bản cập nhật thường nhằm tối ưu quản lý pin, cải thiện khả năng vận hành và nâng cao trải nghiệm người dùng.
Ngoài ra, các bộ phận như phanh, lốp, hệ thống treo, pin và các kết nối điện vẫn cần được kiểm tra thường xuyên. Việc bỏ qua bảo dưỡng khiến các hư hỏng nhỏ không được phát hiện kịp thời, dẫn đến lỗi nghiêm trọng hơn, kéo theo chi phí sửa chữa cao hơn nhiều.
Ô tô điện mang lại nhiều lợi ích rõ rệt về chi phí vận hành và yếu tố môi trường. Tuy nhiên, để những lợi ích này được phát huy lâu dài, người dùng cần chủ động thay đổi cách sử dụng so với xe động cơ đốt trong.
Sạc pin đúng cách, duy trì mức dung lượng hợp lý, lái xe êm ái, sử dụng thiết bị điện có kiểm soát và tuân thủ lịch bảo dưỡng, cập nhật phần mềm định kỳ là những yếu tố then chốt giúp kéo dài tuổi thọ pin và đảm bảo hiệu suất vận hành ổn định.
