Đây là sự ghi nhận không chỉ cho một mô hình du lịch mang đậm hồn cốt làng quê Bắc Bộ, mà còn cho hành trình bền bỉ phục dựng, sáng tạo văn hóa của ông Trần Văn Toản, Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Kỹ thương Đông Đô, người dành nhiều năm miệt mài “nhặt lại ký ức” của nền văn minh lúa nước.
Từ sưu tập cối đá đến triết lý “giữ lại những gì thuộc về cội nguồn”
Giữa đời sống đô thị hóa nhanh, lựa chọn đi sưu tầm… 3.000 chiếc cối đá tưởng chừng là điều khác thường. Nhưng với ông Trần Văn Toản, đó là cách để giữ lại những mảnh ký ức của cư dân đồng bằng Bắc Bộ: cối xay lúa, cối giã gạo, trục đá, khung cửi, những phiến đá xanh được đục đẽo thủ công từ cả trăm năm trước.
Ông Toản chia sẻ: “Mỗi chiếc cối là một câu chuyện. Khi mình giữ lại công cụ lao động, nghĩa là mình giữ lại ký ức của cả một thế hệ”.
Chính bộ sưu tập ấy đã trở thành “linh hồn” của Đông Đô Village – nơi văn minh lúa nước được tái hiện không theo cách khô cứng của bảo tàng, mà sống động qua hình ảnh, hiện vật, câu chuyện và cả cảm xúc của người xem.
Hành trình ấy cũng giúp ông Toản nhận Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa di sản Việt Nam”, cùng nhiều đánh giá tích cực từ giới nghiên cứu và cộng đồng yêu văn hóa truyền thống.
Tháp Thần Nông: Công trình “không tưởng” từ 1.012 chiếc cối đá
Điểm nhấn làm nên thương hiệu của Đông Đô Village chính là Tháp Thần Nông, công trình cao 15m, gồm 5 tầng, được ghép bởi 1.012 chiếc cối đá xếp vòng ngoài, bên trong là khung bê tông kiên cố, tạo hình một hạt lúa khổng lồ.
Ý tưởng táo bạo này được nhiều người trong giới gọi vui là… “không tưởng”. Bởi mỗi chiếc cối đá có kích thước, tuổi đời khác nhau; việc lắp ghép đòi hỏi tính toán tinh vi, sự kiên trì và cả bản lĩnh không bỏ cuộc. Sự đồng hành của kiến trúc sư, nghệ nhân phục dựng văn hóa Nguyễn Sánh đã giúp công trình vượt qua thách thức kỹ thuật để thành biểu tượng của vùng đất Lâm Thao.
Công trình nhanh chóng xác lập Kỷ lục Việt Nam 2023 và Kỷ lục Thế giới 2024 (WorldKings) với danh hiệu “Tòa tháp cối đá tạo hình hạt lúa lớn nhất thế giới”.
Ban đêm, hệ thống ánh sáng nghệ thuật mô phỏng vòng đời của hạt lúa từ xanh chuyển vàng, biến công trình thành điểm nhấn thị giác độc đáo, thu hút hàng nghìn du khách, đặc biệt trong các chương trình trải nghiệm dành cho học sinh, sinh viên.
Một Bắc Bộ xưa “hiện hình” giữa 20.000m²
Trên diện tích 20.000m², Đông Đô Village tái hiện lát cắt toàn vẹn của đời sống làng quê Bắc Bộ: nhà cổ, sân gạch, ao quê, giàn trầu cau, khu làm bánh truyền thống, không gian tranh Đông Hồ, gốm Phù Lãng, các gian hàng OCOP, ẩm thực Quan họ, sân khấu nghệ thuật dân gian…
Tại Liên hoan Bánh dân gian ba miền & kết nối du lịch Bắc Ninh 2024, tổ chức ngay tại khu du lịch, hàng nghìn người đã đổ về đây để thưởng thức món bánh đặc trưng, xem nghệ nhân trình diễn nghề truyền thống và “nhập vai” vào đời sống văn hóa xưa.
Chị Trần Thị Nga (Hà Nội) chia sẻ sau chuyến trải nghiệm: “Đi giữa hàng nghìn chiếc cối đá, nhìn tháp Thần Nông sáng rực, tôi như thấy tuổi thơ mình hiện lại. Con tôi học được thế nào là cối xay, là chày giã… Đây không chỉ là du lịch, mà là một lớp học văn hóa sống động”.
“Công trình ở đây không chỉ để ngắm, mà còn để hiểu, hiểu người xưa sống thế nào, trân trọng hạt gạo ra sao. Tôi rất quý những mô hình du lịch mang tinh thần này”. Anh Phạm Hải Ninh (Hải Phòng) nhận xét.
Không chỉ du khách lẻ, nhiều trường học, doanh nghiệp, hội nhóm đã chọn Đông Đô Village làm điểm đến giáo dục, team-building văn hóa, cho thấy sức lan tỏa ngày càng lớn của mô hình du lịch trải nghiệm – sáng tạo.
Điểm sáng trong chiến lược phát triển du lịch Bắc Ninh
Trong định hướng đưa Bắc Ninh trở thành điểm đến văn hóa - tâm linh - sinh thái hàng đầu vùng Đồng bằng sông Hồng, Đông Đô Village được xem là mô hình tiêu biểu.
Bởi mô hình này: Lấy văn hóa làm gốc trong phát triển du lịch; Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn - khai thác - giáo dục; Tạo ra điểm đến khác biệt dựa trên di sản nông nghiệp; Đóng góp vào kinh tế văn hóa, tạo việc làm cho người dân; Thu hút cả du khách nội địa và quốc tế, đặc biệt là nhóm học sinh - gia đình - nhà nghiên cứu.
Ở tầm quốc gia, đây cũng là minh chứng rõ nét cho chiến lược mới của du lịch Việt Nam: chuyển từ du lịch cảnh quan sang du lịch văn hóa - trải nghiệm - sáng tạo, trong đó văn hóa bản địa được xem là “tài nguyên chiến lược”.
Một bảo tàng sống - một không gian cộng đồng - một câu chuyện mở
Không chỉ dừng ở việc tái hiện ký ức, ông Trần Văn Toản đặt mục tiêu xây dựng Đông Đô Village thành: Một bảo tàng sống về văn minh lúa nước; Một không gian sự kiện - lễ hội gắn với văn hóa truyền thống; Một điểm đến giáo dục cho học sinh, sinh viên; Một không gian cộng đồng nơi giá trị văn hóa được chia sẻ, lan tỏa.
Việc được công nhận Không gian Di sản Văn hóa không chỉ là vinh dự, mà còn mở ra cơ hội phát triển lớn hơn: thu hút các nhà nghiên cứu, nghệ nhân, mở rộng sự kiện văn hóa thường niên, đẩy mạnh truyền thông và nâng cấp sản phẩm du lịch.
Trong tương lai, khu du lịch dự kiến phát triển thêm các hạng mục: khu nghỉ dưỡng sinh thái, chương trình nghệ thuật chuyên đề, các tuyến trải nghiệm giáo dục mới - hướng đến mô hình “ngôi làng văn hóa sáng tạo” của vùng Kinh Bắc.
Khi di sản bước vào đời sống
Theo Ông Hoàng Thái Tuấn Anh, Phó Viện trưởng Viện Kỷ lục Việt Nam, Trưởng đại diện Văn phòng Miền Bắc Tổ chức Kỷ lục Việt Nam: Đông Đô Village là một trong những không gian hiếm hoi tái hiện được hệ sinh thái văn hóa làng Việt một cách sống động, có chiều sâu và đặc biệt tôn trọng nguyên gốc. Ông Tuấn Anh đánh giá cao là khu du lịch này không chỉ phục dựng hình ảnh, mà phục dựng cả đời sống, nơi di sản không đứng yên mà được kể lại, được tương tác và được trao truyền cho giới trẻ. “Với những giá trị đang sở hữu, Đông Đô Village hoàn toàn có cơ hội trở thành mô hình tham chiếu cho các không gian văn hóa trải nghiệm, thậm chí hướng tới những kỷ lục về bảo tồn, lan tỏa văn hóa Việt” - ông Tuấn Anh nói.
Sự kiện Đông Đô Village được công nhận Không gian Di sản Văn hóa không chỉ ghi dấu hành trình của một doanh nghiệp hay một cá nhân, mà còn khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa nông nghiệp Việt Nam.
Từ Tháp Thần Nông đến bộ sưu tập cối đá, từ không gian làng quê đến những lớp học trải nghiệm, Đông Đô Village cho thấy một hướng đi bền vững của du lịch Việt Nam: lấy văn hóa làm gốc, lấy sáng tạo làm động lực để mỗi chuyến đi trở thành hành trình trở về cội nguồn.
