Cảnh báo sụt giảm chăn nuôi bò sữa
Theo Hội Chăn nuôi Việt Nam, đàn bò sữa trong nước đã trải qua một giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ nhưng sau đó lại sụt giảm rất nhanh. Từ mức tăng 15,4% mỗi năm trong giai đoạn 2010-2015, con số này đã giảm xuống chỉ còn 0,4% mỗi năm từ 2020 đến 2024. Sự suy giảm này đã khiến chúng ta không đạt được mục tiêu 500.000 con vào năm 2025 và có nguy cơ bỏ lỡ mục tiêu 650.000-670.000 con vào năm 2030. Tương tự, tốc độ tăng trưởng sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm mạnh, từ 17,7% xuống còn 3,3% mỗi năm. Điều này đe dọa mục tiêu tự túc 60% nguyên liệu cho ngành công nghiệp sữa.
Tuy nhiên, một điểm sáng là năng suất sữa của đàn bò trong nước lại tăng nhanh, đạt trung bình hơn 7 tấn/con/chu kỳ, giúp Việt Nam trở thành quốc gia có năng suất bò sữa cao nhất khu vực. TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, cho rằng vấn đề đàn bò sữa ở các nông hộ đang giảm nhanh cần được đánh giá nghiêm túc để tìm ra giải pháp phục hồi. Ông nhấn mạnh rằng Việt Nam cần phát triển đàn bò sữa theo hai phương thức: chăn nuôi tập trung thâm canh cao như các tập đoàn lớn đang làm và phát triển chăn nuôi trong các nông hộ chuyên nghiệp, quy mô từ 20-100 con/hộ.
Khả năng tự chủ nguồn nguyên liệu sữa tươi của Việt Nam
Mục tiêu đến sau năm 2030, Việt Nam có thể tự chủ khoảng 60% nguồn nguyên liệu sữa tươi cho ngành công nghiệp sữa và nâng sản lượng sữa bình quân đầu người lên 100kg/năm vào 2045 là hoàn toàn khả thi. Điều này là bởi không gian chăn nuôi và thị trường sữa của Việt Nam còn rất rộng lớn. Hiện tại, số lượng bò sữa bình quân của Việt Nam chỉ là 3,3 con/1.000 người, thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác. Việt Nam hoàn toàn có thể tăng đàn bò sữa lên gấp 4-5 lần so với hiện tại, đạt 1,3-1,5 triệu con và sản lượng sữa tươi nguyên liệu đạt 4,3-5 triệu tấn.
Việc hợp tác quốc tế sâu rộng, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) và xu hướng tiêu dùng xanh - bền vững được xác định là đòn bẩy quan trọng trong phát triển ngành bò sữa và thị trường sữa
Theo ông Ngô Minh Hải, Chủ tịch HĐQT tập đoàn TH, tỷ trọng sữa tươi nguyên liệu trong sản phẩm sữa lỏng đã tăng từ 8% năm 2008 lên 60% vào giữa năm 2025. Nếu duy trì tốc độ tăng trưởng kép 18% trong 5 năm tới, Việt Nam có thể thay thế hoàn toàn sữa hoàn nguyên bằng sữa tươi vào năm 2030.
TS. Nguyễn Xuân Dương chỉ ra những "nút thắt" lớn cản trở sự phát triển, bao gồm nhận thức mơ hồ của người tiêu dùng, quản lý nhập khẩu bất cập gây bất lợi cho sản xuất trong nước, và chi phí sản xuất cao do chính sách chưa phù hợp.
Giải pháp phát triển bền vững ngành chăn nuôi bò sữa
Trước những vấn đề trên, Hội Chăn nuôi Việt Nam đã kiến nghị các giải pháp nhằm phát triển nguồn nguyên liệu sữa trong nước và giảm sự lệ thuộc vào nhập khẩu. Ngành chăn nuôi không chỉ đảm bảo an ninh dinh dưỡng mà còn là sinh kế của hàng chục triệu nông dân. Kinh nghiệm từ giai đoạn 2000-2020 đã chứng minh Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển ngành sữa dựa trên nguồn nguyên liệu nội địa bằng cách kết hợp hài hòa giữa chăn nuôi tập trung và chăn nuôi nông hộ.
Tuy nhiên, do thị trường sữa phát triển quá "nóng," sữa nhập khẩu ồ ạt đã gây ra tình trạng hỗn loạn, làm tốc độ tăng trưởng của đàn bò sữa trong nước sụt giảm nhanh chóng. Để khắc phục, Hội Chăn nuôi Việt Nam đề xuất các giải pháp cụ thể.
Thứ nhất, cần phát triển ngành sữa dựa trên các lợi thế trong nước, đặc biệt là nguồn sữa tươi.
Thứ hai, cần có các chương trình dinh dưỡng, đặc biệt là Chương trình sữa học đường, bằng các sản phẩm sữa tươi để vừa giúp trẻ em có nguồn dinh dưỡng tốt, vừa thúc đẩy ngành chăn nuôi trong nước phát triển.
Thứ ba, cần hoàn thiện các quy chuẩn kỹ thuật để phân biệt rõ ràng giữa sữa tươi và sữa nước. Cuối cùng, cần đưa ra quy định bắt buộc các cơ sở sản xuất, kinh doanh phải có vùng nguyên liệu hoặc sử dụng một tỷ lệ sữa tươi trong nước nhất định.
Xu hướng tiêu dùng xanh và tận dụng các FTA
Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài nhận định ngành sữa Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn từ các FTA thế hệ mới như CPTPP và EVFTA, nhưng cũng đối mặt với thách thức cạnh tranh từ các doanh nghiệp nước ngoài. Với quy mô thị trường dự báo đạt 4,59 tỷ USD vào năm 2025, ngành sữa có tiềm năng phát triển ổn định nếu tận dụng tốt cơ hội từ thị trường và chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Để đạt được mục tiêu tự chủ nguồn nguyên liệu và nâng cao tiêu dùng sữa bình quân đầu người, cần triển khai một chiến lược đồng bộ từ vùng nguyên liệu, công nghệ chế biến, logistics đến phân phối. Hợp tác quốc tế, tận dụng FTA và nắm bắt xu hướng tiêu dùng xanh-bền vững được xem là đòn bẩy quan trọng. Ngành sữa Việt Nam không chỉ là một ngành hàng thiết yếu mà còn mang ý nghĩa chiến lược trong việc phát triển nông nghiệp bền vững, công nghiệp chế biến hiện đại và nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
