Tổng Bí thư Tô Lâm đã mở đầu bài phát biểu bằng việc đặt ra hai câu hỏi chiến lược cho nhiệm kỳ mới: định hình bản sắc để vừa giữ hồn Thăng Long vừa vươn mình thành đại đô thị sáng tạo, xanh, thông minh, kết nối toàn cầu vào năm 2045, và nâng cao năng lực lãnh đạo để biến mục tiêu, quyết sách thành kết quả cho nhân dân thụ hưởng. Đây là những câu hỏi định vị tầm nhìn và phương thức hành động của cả nhiệm kỳ.
Thành tựu và những điểm nghẽn
Thành phố Hà Nội bước vào giai đoạn phát triển mới với những đánh giá đa chiều, vừa tích cực vừa tiêu cực, từ đó xác định đúng điểm xuất phát. Về mặt tích cực, Tổng Bí thư ghi nhận những điểm mạnh nổi bật: kinh tế tăng trưởng cao hơn bình quân cả nước, quy mô kinh tế tăng gấp 1,4 lần, thu ngân sách gấp 1,8 lần so với đầu nhiệm kỳ, cùng với chỉ số phát triển con người (HDI) cao nhất cả nước. Cơ hội lớn đang mở ra là đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, cùng với sự quan tâm, tạo điều kiện đặc biệt của Trung ương, và Thủ đô hội tụ nguồn nhân lực tri thức, hạ tầng công nghệ mạnh mẽ để trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia.
Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng thẳng thắn chỉ ra 06 nhóm hạn chế, yếu kém - những "điểm nghẽn" kéo dài cần khắc phục triệt để. Đây là các điểm yếu như chất lượng tăng trưởng chưa tương xứng, hạ tầng chưa theo kịp, quản lý đô thị bất cập dẫn đến các vấn đề tồn tại dai dẳng như ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường, và tình trạng một bộ phận cán bộ sợ sai, sợ trách nhiệm, làm theo kiểu "trung bình chủ nghĩa", "không dám mạnh dạn đổi mới, đột phá". Tổng Bí thư khẳng định: "Phải nhìn thẳng vào sự thật để thay đổi, đó là điều kiện bắt buộc nếu chúng ta muốn bứt phá". Chính từ sự phân tích đa chiều này, 07 yêu cầu, nhiệm vụ chiến lược đã được gợi mở, nhằm kiến tạo một tầm nhìn tổng thể và hệ thống cho sự phát triển bền vững của Thủ đô.
Giải pháp chiến lược để kiến tạo Thủ đô
Để Hà Nội bước vào giai đoạn phát triển mới, đạt mục tiêu trở thành đô thị thu nhập cao, Tổng Bí thư gợi mở 07 yêu cầu, nhiệm vụ chiến lược, trong đó 05 giải pháp cốt lõi sau đây mang tính đột phá:
(1) Thay đổi triệt để tư duy bằng tinh thần trách nhiệm và hành động quyết liệt. Việc xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, nêu gương, hành động, trách nhiệm là trục đột phá quyết định mọi thành công. Mỗi cán bộ, đảng viên phải dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, chuyển mạnh từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo, phục vụ. Tổng Bí thư nhấn mạnh: "Phải thay đổi triệt để tư duy bằng tinh thần mới: 'Hà Nội đã nói là làm-làm nhanh, làm đúng, làm hiệu quả, làm đến cùng.'" Tinh thần này phải xuyên suốt mọi hoạt động, từ việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền hai cấp đến việc kiên quyết phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
(2) Đặt "văn hiến- Bản sắc- Sáng tạo" ở vị trí trung tâm phát triển. Hà nội cần đặt ba yếu tố này ở vị trí trung tâm của mọi định hướng phát triển Thủ đô, coi đó là nguồn lực nội sinh mạnh mẽ, là căn cốt hình thành bản lĩnh, trí tuệ và sức vươn. Tổng Bí thư chỉ rõ: Hà Nội phải được kiến tạo như một "Thành phố Văn hiến- Bản sắc-Sáng tạo", hướng tới một "Thủ đô văn minh- hiện đại-bền vững" với tầm vóc toàn cầu. Chiến lược phát triển phải gắn kết đồng bộ giữa văn hóa, không gian, kinh tế và con người, đồng thời hình thành "ba cực sáng tạo" gồm Di sản, Tri thức và Công nghệ (Hòa Lạc) để khai thác tối đa giá trị lịch sử, tri thức và công nghệ.
(3) Kiến tạo mô hình quản trị mới để giải quyết dứt điểm các vấn đề cấp bách. Để vượt qua những thách thức đô thị tích lũy từ lịch sử, Hà Nội phải kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới, chuyển từ quản lý sang kiến tạo, từ chồng chéo sang đồng bộ, tích hợp. Mô hình này phải đủ sức giải quyết triệt để những vấn đề cấp bách, không thể trì hoãn. Tổng Bí thư đề nghị Đại hội cần đưa vào Chương trình hành động để giải quyết dứt điểm bốn vấn đề tồn tại nhiều năm, nhân dân rất mong đợi: vấn đề ùn tắc giao thông; vấn đề trật tự đô thị, xanh, sạch đẹp, văn minh, vệ sinh; vấn đề ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí và vấn đề cuối cùng là vấn đề ngập úng ở đô thị và vùng ven đô. Việc này đòi hỏi sự dũng cảm làm những việc trước kia chưa ai làm, quyết liệt trong hành động.
(4) Hoàn thiện mô hình đô thị đa cực dựa trên tư duy hạ tầng dẫn dắt. Sự phát triển của Thủ đô đòi hỏi phải chuyển mình căn bản từ mô hình "đơn cực tập trung" sang cấu trúc "đa cực, đa trung tâm" để tránh sự quá tải cho nội đô lịch sử. Trọng tâm của mô hình này là tư duy "hạ tầng dẫn dắt quy hoạch" thay thế cho tư duy "quy hoạch để xây", nghĩa là hạ tầng phải đi trước một bước, đồng bộ và thông minh. Hạ tầng xương sống phải bao gồm đường bộ cao tốc, hệ thống tàu điện ngầm, đường sắt trên cao, liên kết theo tư duy "trục-vành đai- ga". Tổng Bí thư nhấn mạnh: "Mỗi cực trở thành vệ tinh động lực, vừa tự chủ chức năng, vừa gắn kết chặt chẽ với toàn Thủ đô và các vùng phụ cận, giúp Hà Nội trở thành đô thị lan tỏa, kết nối và dẫn dắt vùng, dẫn dắt quốc gia."
(5) Phát triển kinh tế tri thức lấy con người làm trung tâm và thước đo. Hà nội cần phải trở thành trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, động lực trung tâm thúc đẩy phát triển vùng và quốc gia dựa trên kinh tế tri thức. Thủ đô phải trở thành nơi kiến tạo chính sách mới, thử nghiệm công nghệ mới, đào tạo nhân tài mới và khởi nguồn ý tưởng mới cho quốc gia. Đồng thời, Tổng Bí thư nhấn mạnh việc lấy con người làm trung tâm và thước đo mọi sự phát triển, xây dựng Thủ đô nhân văn, hạnh phúc, công bằng và văn minh. Tổng Bí thư nêu rõ: "Lấy cảm giác an toàn và bình yên của người dân và du khách làm thước đo cho sự bình yên của Thủ đô." Mọi chính sách, quy hoạch, công nghệ, hạ tầng phải phục vụ năng lực và chất lượng sống của người dân, đồng thời đề cao tinh thần "thanh lịch, nghĩa tình, trách nhiệm" trong đời sống hiện đại.
Kết luận
Với tinh thần đột phá, đổi mới, sáng tạo, dân chủ, kỷ cương, đoàn kết, trách nhiệm, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Hà Nội được kỳ vọng sẽ vượt qua mọi khó khăn, thách thức. Sự thay đổi triệt để về tư duy và hành động theo tinh thần "Hà Nội đã nói là làm" sẽ giúp Thủ đô đạt được nhiều thành tựu to lớn hơn nữa, xứng đáng với tầm vóc và vị thế "Thủ đô Ngàn Năm Văn Hiến", "Thủ đô Anh Hùng", "Thành phố Vì Hòa Bình", "Thành phố Sáng Tạo". Hà Nội sẽ là hình mẫu về trí tuệ, bản lĩnh và sự phát triển bền vững, tự tin, vững bước tiên phong cùng cả nước tiến vào Kỷ nguyên mới, góp phần xứng đáng đưa đất nước phát triển giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc, hùng cường.
