Vùng đồng bào dân tộc thiểu số của Hà Nội rộng hơn 33.400ha, chiếm 10% diện tích toàn thành phố. Trước đây, khu vực này gặp nhiều khó khăn về hạ tầng giao thông, điện, nước sạch, giáo dục, y tế và sinh kế. Tuy nhiên, với sự quan tâm của Trung ương, thành phố và nỗ lực của người dân, bộ mặt nông thôn nơi đây đã thay đổi rõ rệt, tiêu biểu là 4 xã Yên Xuân, Yên Bài, Ba Vì và Suối Hai - nơi có đồng bào dân tộc Mường và Dao sinh sống tập trung, chiếm hơn 51% tổng số người dân tộc thiểu số toàn thành phố. Đây là những địa bàn có vị trí chiến lược về quốc phòng, an ninh, giàu tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội, du lịch sinh thái, văn hóa cộng đồng. Gắn với Chương trình xây dựng nông thôn mới, việc hài hòa giữa phát triển và bảo tồn bản sắc văn hóa đã và đang được các địa phương quan tâm.
Chăm lo toàn diện cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số
Theo Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Thành phố Hà Nội, trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Hà Nội có 13 xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thì 100% xã đã hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới. Đáng chú ý, một số xã như Ba Trại (cũ), Minh Quang (cũ) đã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, là những minh chứng rõ nét cho sự đổi thay tích cực tại vùng đất này.
Tại xã Yên Xuân - đơn vị hành chính mới sau sáp nhập từ các xã Đông Xuân (huyện Quốc Oai cũ), Yên Bình, Yên Trung và một phần các xã Tiến Xuân, Thạch Hòa (huyện Thạch Thất cũ), dấu ấn nông thôn mới hiện hữu trên từng con đường, ngõ xóm. Những tuyến đường chính đã được thảm nhựa, ngõ xóm bê tông sạch sẽ, thay thế hoàn toàn cảnh lầy lội ngày mưa, bụi mù ngày nắng. Không chỉ có hạ tầng, đời sống văn hóa cộng đồng cũng được quan tâm đầu tư. Bà Lê Thị Thư, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Cồng chiêng thôn 2 Yên Bình (xã Yên Xuân) cho biết: “Bà con dân tộc Mường chúng tôi được tạo điều kiện nhiều hơn để giữ gìn bản sắc văn hóa. Thôn được hỗ trợ 2 bộ cồng chiêng, nhà văn hóa được xây mới khang trang”. Bà Man Thị Thanh (xã Yên Bài), một người dân tộc Mường cũng hồ hởi chia sẻ: “Chúng tôi vẫn duy trì truyền thống chơi cồng chiêng, múa hát dân ca vào các dịp lễ, Tết. Đó là nét đẹp không thể mất đi trong đời sống cộng đồng”.
Văn hóa dân tộc chính là cội nguồn, là bản sắc tạo nên sự khác biệt và điểm nhấn riêng cho mỗi vùng quê. Ở các xã vùng dân tộc thiểu số Hà Nội, nơi cộng đồng người Mường và Dao sinh sống lâu đời, việc bảo tồn văn hóa đã được lồng ghép nhuần nhuyễn vào Chương trình xây dựng nông thôn mới, trở thành điểm tựa tinh thần quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội.
Phát triển gắn với bản sắc
Mỗi dân tộc có bản sắc văn hoá riêng, tạo nên sự đa dạng, phong phú. Vì vậy, địa phương có nhiều tiềm năng phát triển các hoạt động du lịch sinh thái gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số mang lại hiệu quả kinh tế như: trồng dược liệu, chăn nuôi bò sữa,... Theo Văn phòng Nông thôn mới Hà Nội, 4 xã Yên Xuân, Yên Bài, Ba Vì và Suối Hai đều có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng. Những bản làng Mường truyền thống xen lẫn giữa rừng cây xanh mát, nếp nhà sàn, tiếng cồng chiêng ngân vang trong đêm hội,… là tài nguyên du lịch độc đáo. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội chuyển động nhanh, quá trình đô thị hóa mạnh mẽ, khu vực các xã vùng dân tộc thiểu số cũng đang đứng trước những thách thức. Chẳng hạn như Yên Xuân được quy hoạch nằm trong vùng khu đô thị vệ tinh Hòa Lạc sẽ đặt ra bài toán làm sao để các giá trị văn hóa không bị mai một.
Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, Ngọ Văn Ngôn cho biết: Thành phố Hà Nội đang tích cực triển khai các nhóm giải pháp đồng bộ, trong đó nhấn mạnh yếu tố “phát triển gắn với bản sắc”. Thành phố tiếp tục ưu tiên đầu tư hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế, nước sạch, giao thông nông thôn. Đồng thời, khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng dựa trên giá trị bản địa, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp sạch, sản phẩm OCOP gắn với khai thác tài nguyên bản địa,…
Cùng với đó, chính quyền địa phương đang tăng cường vai trò của các hội, đoàn thể trong gìn giữ bản sắc dân tộc, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân về giá trị văn hóa truyền thống trong thời đại mới
Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã, Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Yên Xuân Đoàn Thị Thịnh khẳng định: “Phụ nữ chính là lực lượng nòng cốt trong gìn giữ và phát huy nét đẹp truyền thống. Chúng tôi đang đẩy mạnh hoạt động của các nhóm phụ nữ dân tộc gắn với giữ gìn văn hóa dân gian, từ ẩm thực, may mặc đến nghệ thuật biểu diễn truyền thống”.
Cũng theo bà Đoàn Thị Thịnh, thời gian tới, tuyến cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình kéo dài và tuyến đường sắt đô thị số 5 được đầu tư xây dựng đi qua địa bàn xã Yên Xuân. Khi giao thông thuận tiện, du lịch, giao thương sẽ phát triển mạnh mẽ. Nếu gìn giữ được bản sắc văn hóa và xây dựng cộng đồng dân cư hài hòa, vùng đất này sẽ chuyển mình mạnh mẽ.
Xây dựng nông thôn mới ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Hà Nội không chỉ là câu chuyện về hạ tầng, thu nhập hay các chỉ số kinh tế - xã hội. Đó còn là hành trình gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong một diện mạo mới - hiện đại, văn minh, nhân văn và bền vững.
Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội
