Một trong những lý do quan trọng mà nhiều nước vẫn quyết định đầu tư vào đường sắt cao tốc là tác động tích cực của nó đến môi trường. Đường sắt cao tốc, so với các phương tiện giao thông khác như xe hơi hoặc máy bay, phát thải ít CO₂ hơn rất nhiều. Nhờ vào khả năng vận chuyển khối lượng hành khách lớn trong một lần di chuyển, đường sắt cao tốc giúp giảm thiểu đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, từ đó đóng góp cho mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” của nhiều quốc gia.
Kế hoạch xây dựng đường sắt cao tốc Bắc - Nam ở Việt Nam đang được triển khai
Ảnh: Internet
Theo kinh nghiệm từ Trung Quốc, sau khi đưa vào vận hành tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải, các khu vực xung quanh tuyến đường này đã ghi nhận sự cải thiện đáng kể về chất lượng không khí do lượng xe hơi cá nhân giảm đáng kể trên các tuyến đường bộ song song. Điều này không chỉ góp phần làm giảm ô nhiễm môi trường mà còn giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Một lợi ích khác của đường sắt cao tốc là diện tích đất sử dụng thấp hơn đáng kể so với các tuyến đường bộ cao tốc có khả năng vận chuyển tương đương. Trong khi một tuyến đường sắt đôi chiếm dụng chỉ khoảng 35-45m mặt đất, một tuyến đường bộ 20 làn xe lại yêu cầu tới 120-140m. Việc này rất có ý nghĩa, đặc biệt là ở các khu vực đô thị có mật độ dân số cao, nơi diện tích đất đai luôn trong tình trạng khan hiếm. Điều này cũng giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên như xói mòn đất và mất mát sinh thái.
Mặc dù không mang lại lợi nhuận tức thì, đường sắt cao tốc đã chứng tỏ khả năng thúc đẩy kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng. Ví dụ, tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải không chỉ thúc đẩy sự tăng trưởng GRDP của các khu vực dọc tuyến mà còn là “cú hích” cho sự phát triển của hàng loạt ngành công nghiệp như du lịch, công nghiệp xây dựng và bất động sản. Tại Việt Nam, nếu tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam được triển khai, các địa phương ven tuyến cũng có tiềm năng nhận được những lợi ích kinh tế và xã hội tương tự.
Với khả năng vận chuyển một lượng lớn hành khách mỗi giờ mà không gặp phải tình trạng ùn tắc như các tuyến đường bộ, đường sắt cao tốc không chỉ giúp tiết kiệm thời gian di chuyển mà còn tạo ra một phương tiện giao thông thuận tiện, an toàn và ổn định. Điều này không chỉ làm giảm sức ép lên hệ thống giao thông đường bộ mà còn khuyến khích nhiều người chuyển sang sử dụng các phương tiện công cộng xanh, thân thiện với môi trường.
Dù các dự án đường sắt cao tốc không thu hồi vốn ngay và có thể gặp lỗ trong giai đoạn vận hành đầu tiên, nhưng khi xét về hiệu quả tổng thể, đây vẫn là khoản đầu tư chiến lược và mang lại nhiều giá trị lâu dài cho kinh tế, xã hội và môi trường. Chính vì những lợi ích này, nhiều quốc gia tiếp tục xem đường sắt cao tốc như một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững và giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới một tương lai xanh và an toàn hơn cho mọi người.
