Không chỉ là nỗi ám ảnh cá nhân, Koro từng trở thành “dịch bệnh tâm thần” tại nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam, cho thấy sự giao thoa giữa y học, văn hóa và xã hội.
Hội chứng này được ghi nhận đầu tiên tại Trung Quốc, với tên gọi suo yang (tạm dịch “rút dương vật”). Người mắc Koro tin dương vật đang co rút vào bụng và khi rút hoàn toàn sẽ tử vong. Đây là dạng rối loạn tâm thần gắn liền với bối cảnh văn hóa đặc thù.
Nhiều nghiên cứu y học và xã hội học cho rằng niềm tin mê tín và thiếu kiến thức y khoa là yếu tố duy trì, lan rộng hội chứng. Ngoài Trung Quốc, Koro còn được ghi nhận tại Singapore, Ấn Độ, Malaysia và Việt Nam, mỗi nơi lại gắn với các quan niệm dân gian khác nhau như “ăn phải thực phẩm độc”, “bị yểm bùa”, hay “mất sinh lực do quan hệ sai cách”.
TS.BS.CKII Trà Anh Duy, Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, cho biết người mắc Koro thường có các biểu hiện: cảm giác dương vật co rút nhanh vào trong; sợ hãi cực độ vì nghĩ sẽ tử vong nếu dương vật biến mất; hành vi cố gắng giữ dương vật bằng tay, buộc dây hoặc nhờ người khác hỗ trợ. Một số bệnh nhân kèm triệu chứng thần kinh thực vật như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở, tương tự cơn hoảng loạn.
Theo bác sĩ Duy, Koro hình thành từ nhiều yếu tố:
- Tâm lý: lo âu, ám ảnh tình dục, mặc cảm về kích thước dương vật.
- Sinh học: rối loạn dẫn truyền thần kinh, đặc biệt liên quan dopamine và hệ giao cảm, làm tăng cảm giác co rút.
- Văn hóa – xã hội: niềm tin sai lệch về sinh lực nam giới, tin đồn và tâm lý đám đông khiến hội chứng có thể lan rộng.
Tại Việt Nam, Koro còn được gọi dân dã là “lút chim”. Một số đợt hoảng loạn tập thể từng xuất hiện ở vài địa phương, khi nhiều thanh niên tin dương vật biến mất do “ăn phải đồ bị yểm” hoặc “quan hệ sai cách”.
Nhiều trường hợp nhập viện trong trạng thái hoảng loạn, dương vật sưng đỏ vì bị kéo hoặc buộc dây để ngăn “co rút”. Theo bác sĩ, phần lớn bệnh nhân đều trẻ, thiếu kiến thức sức khỏe sinh sản và dễ bị ảnh hưởng bởi lời đồn trong cộng đồng. Dù chưa có thống kê quy mô lớn, các ca rải rác cho thấy Koro tại Việt Nam có đặc điểm tương đồng với những nước châu Á khác: chịu tác động mạnh của văn hóa và tâm lý xã hội.
Dù Koro không gây nguy cơ dương vật thật sự biến mất, hậu quả vẫn đáng lo ngại:
- Tổn thương thực thể: do kéo, buộc, thắt dương vật, dẫn đến sưng nề, viêm nhiễm, thậm chí hoại tử.
- Rối loạn tâm thần kéo dài: lo âu mạn tính, ám ảnh, trầm cảm.
- Ảnh hưởng cộng đồng: gây hoang mang, mất trật tự ở địa phương.
Hội chứng Koro phản chiếu mối liên hệ giữa tâm lý cá nhân, văn hóa cộng đồng và niềm tin xã hội. Điều trị cần phối hợp y học, tâm lý và truyền thông.
“Từ góc độ y học, Koro là rối loạn tâm thần mang tính văn hóa, không phải bệnh lý thực thể của dương vật. Bản chất của hội chứng là nỗi ám ảnh co rút lan truyền qua tin đồn, gây hoảng loạn và hành vi nguy hiểm. Giải pháp hiệu quả gồm trấn an, tư vấn tâm lý, giáo dục cộng đồng và khi cần dùng thuốc chống lo âu. Quan trọng nhất là nâng cao kiến thức sức khỏe sinh sản và tâm thần để những ‘dịch Koro’ không còn cơ hội tái diễn”, bác sĩ Duy nói.
