Mặc dù tiềm năng thị trường là rất lớn, con đường phát triển vẫn còn nhiều chông gai, đòi hỏi sự chung tay của cả Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng để giải quyết những thách thức về chi phí, chứng nhận và đặc biệt là niềm tin.
Nông nghiệp hữu cơ: Chìa khóa nâng tầm nông sản Việt
Tại tọa đàm “Phân tích thị trường nông nghiệp hữu cơ Việt Nam – Tiềm năng, thách thức và định hướng” do Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên tổ chức, các chuyên gia khẳng định nông nghiệp hữu cơ là xu thế tất yếu, phù hợp với nhu cầu của thị trường hiện đại.
Việt Nam có lợi thế lớn về điều kiện tự nhiên, cùng với chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển. Thị trường đã chứng kiến những con số ấn tượng: kim ngạch xuất khẩu nông sản hữu cơ đạt hơn 335 triệu USD/năm, tăng hơn 418% so với giai đoạn 2010 - 2016. Diện tích sản xuất hữu cơ cũng không ngừng mở rộng với 75.020 ha đã được chứng nhận tính đến năm 2023.
Động lực chính đến từ nhu cầu tiêu dùng nội địa, khi 72-80% người Việt sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm an toàn, sạch. Cùng với đó, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP đã mở ra cánh cửa rộng lớn để nông sản hữu cơ Việt Nam vươn ra các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản, Mỹ.
Nút thắt cần tháo gỡ
Tuy nhiên, con đường phát triển nông nghiệp hữu cơ không hoàn toàn bằng phẳng. Những thách thức lớn vẫn hiện hữu, trong đó, đáng chú ý nhất là bài toán niềm tin. Tình trạng “hữu cơ ảo” trên các sàn thương mại điện tử đã khiến người tiêu dùng mất lòng tin và phá vỡ giá trị vô hình của sản phẩm.
Bên cạnh đó, quá trình sản xuất hữu cơ vẫn đối mặt với nhiều rào cản về chi phí lao động và chứng nhận cao, khó khăn trong quản lý sâu bệnh. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp tiên phong phải có sự đầu tư lớn về thời gian, tài chính và kỹ thuật, như câu chuyện chuyển đổi của Công ty TNHH Vương Thành Công.
Giải pháp nào để vượt qua thách thức?
Để phát triển bền vững và lấy lại niềm tin cho người tiêu dùng, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp trọng tâm:
(1) Tăng cường vai trò của Nhà nước: Cần hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia về sản phẩm hữu cơ phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, có các chính sách hỗ trợ thiết thực về tài chính, kỹ thuật để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp và nông dân trong giai đoạn chuyển đổi.
(2) Doanh nghiệp xây dựng chuỗi giá trị minh bạch: Doanh nghiệp nên tập trung vào việc xây dựng chuỗi giá trị khép kín, từ vùng nguyên liệu có chứng nhận đến khâu chế biến và phân phối. Điều này không chỉ giúp kiểm soát chất lượng mà còn tạo điều kiện để người tiêu dùng dễ dàng truy xuất nguồn gốc, từ đó củng cố lòng tin.
(3) Truyền thông để nâng cao nhận thức: Cần có các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ để giáo dục người tiêu dùng về cách phân biệt sản phẩm hữu cơ thật, tránh mua phải hàng giả. Đây là bước đi quan trọng để người tiêu dùng trở thành một phần của giải pháp, góp phần sàng lọc thị trường và thúc đẩy những nhà sản xuất chân chính.
Việc chuyển dịch từ sản xuất số lượng lớn sang tập trung vào giá trị gia tăng và chất lượng là hướng đi đúng đắn của nông nghiệp Việt Nam. Với sự đồng hành chặt chẽ của cả ba bên – Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng – nông sản hữu cơ Việt Nam hoàn toàn có thể chinh phục thị trường nội địa và tự tin vươn ra thế giới, tạo dựng một lợi thế cạnh tranh bền vững trong tương lai.
