Kon Tum: Công bố “Tri thức dân gian về Sâm Ngọc Linh” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Ông Võ Trung Mạnh, Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông tỉnh Kon Tum, cho biết: “Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định số 1656/ QĐ-BVHTTDL về việc công bố Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh huyện Tu Mơ Rông và huyện Đăk Glei (Kon Tum) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Việc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là vinh dự đối với đồng bào các dân tộc tại Kon Tum và bước ngoặt quan trọng trong chiến lược bảo tồn và Phát triển vùng sâm Ngọc Linh. Là cơ sở để địa phương được ưu tiên nguồn lực, chính sách trong công tác gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa gắn với cây sâm. Đồng thời danh hiệu này giúp nâng tầm giá trị của sâm Ngọc Linh không chỉ là dược liệu quý mà còn là tài nguyên văn hóa, tạo ra giá trị kinh tế và bản sắc độc đáo cho địa phương.

Theo chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông, sự kiện là dấu mốc quan trọng ghi nhận giá trị văn hóa đặc sắc về sâm Ngọc Linh của cộng đồng các dân tộc vùng núi Ngọc Linh ở 2 huyện Tu Mơ Rông và Đăk Glei. Tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh là một hệ thống kiến thức quý báu được hình thành và lưu truyền từ bao đời nay trong cộng đồng đồng bào dân tộc thiểu số địa phương.

Trên cơ sở tiềm năng, lợi thế và kết quả của cây dược liệu sâm Ngọc Linh mang lại, người dân địa phương đã xác định phát triển cây dược liệu là cây trồng đột phá để phát triển kinh tế - xã hội. Cán bộ các ban ngành thời gian qua đã tập trung tuyên truyền, vận động, hỗ trợ để người dân thực hiện. Việc hỗ trợ người dân phát triển trồng dược liệu cũng là nội dung trọng tâm của địa phương để giúp người dân thoát nghèo, nâng cao đời sống.

Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký ban hành quyết định đưa tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông và Đăk Glei (Kon Tum) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vừa là niềm tự hào, vừa là động lực để người dân địa phương, nhất là bà con DTTS tích cực đầu tư sản xuất, trồng, chăm sóc, thu hoạch nâng cao đời sống vật chất tinh thần.

Sâm Ngọc Linh là quốc bảo của Việt Nam.

Ông Võ Trung Mạnh cho biết thêm: Tại huyện Tu Mơ Rông và huyện Đăk Glei (Kon Tum), sâm Ngọc Linh được xác định là loại cây giúp đồng bào DTTS thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Thời gian qua, bằng nhiều nguồn vốn và hỗ trợ, cấp ủy chính quyền và các ban ngành địa phương đã tổ chức hướng dẫn cách trồng, chăm sóc, thu hoạch và cấp phát cây giống sâm Ngọc Linh cho hộ nghèo, hộ cận nghèo để phát triển kinh tế, từng bước nâng cao thu nhập, vươn lên thoát nghèo. Thống kê trong 5 năm qua, cây sâm Ngọc Linh đã góp phần giúp gần 2.000 hộ nghèo thoát nghèo, giúp hàng trăm hộ làm giàu, cá biệt có hộ thu nhập hàng chục tỷ đồng mỗi năm.

Đây là hai huyện có hơn 3.000ha sâm Ngọc Linh quý, được nhiều doanh nghiệp và hàng ngàn hộ dân gìn giữ, nuôi trồng.

Ông Mạnh cho rằng tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh là một hệ thống kiến thức quý báu bao gồm toàn bộ hiểu biết về cách nhận diện cây sâm và vùng đất có thể trồng sâm; kỹ thuật nhân giống, chăm sóc, thu hoạch sâm; sử dụng sâm trong chữa bệnh và phục hồi sức khỏe.

Đi kèm với đó là các phong tục, tập quán, nghi lễ tâm linh gắn với rừng và cây sâm. Đây là những yếu tố làm nên bản sắc riêng biệt, thiêng liêng của vùng đất Ngọc Linh.

Niềm vui của người trồng sâm Ngọc Linh

Được tin Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký ban hành quyết định đưa tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông và Đăk Glei (Kon Tum) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không những cán bộ địa phương mà những người dân ở thủ phủ trồng sâm Ngọc Linh của tỉnh Kon Tum rất vui mừng mà theo bà con là “sướng nhất cái bụng”.

Chúng tôi có mặt tại xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) vào những ngày đầu tháng 6. Bầu trời sáng lên, âm áp hơn sau những cơn mưa rừng ẩm ướt. Cơ sở hạ tầng được đầu tư và hội tụ đầy đủ, đã tạo điều kiện để Măng Ri tập trung phát triển các loại cây trồng thế mạnh, đời sống của đồng bào được nâng lên, bản sắc văn hóa truyền thống được bảo tồn.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, xã Măng Ri có gần 100% dân số là đồng bào Xơ Đăng. Bà con đồng bào Xơ Đăng nơi đây không cam chịu đói nghèo và lạc hậu, nhất là hoang cảnh chiến tranh và những tội ác do kẻ thù gây ra, nên trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ bà con đã hăng hái tham gia cách mạng, sát cánh cùng quân và dân Kon Tum chiến đấu đánh thắng kẻ thù xâm lược.

Từ năm 2021 đến nay, triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia là giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg. Bà con địa phương đã đoàn kết chung sức để xây dựng hệ thống điện, đường, trường, trạm, góp phần thúc đẩy phát Măng Ri triển sản xuất.

Để tạo điều kiện cho bà con phát triển kinh tế, tỉnh Kon Tum và huyện Tu Mơ Rông đã quan tâm đầu tư hạ tầng giao thông kết nối Măng Ri với các địa phương khác. Trong đó nổi bật là tuyến tỉnh lộ 672 dài hơn 18 km đoạn nối từ quốc lộ 40B đến địa bàn xã; tuyến Ngọc Hoàng - Măng Bút - Tu Mơ Rông - Ngọc Linh.

Cùng với đó, hệ thống đường bê tông liên thôn cũng được đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, vận chuyển hàng hóa nông sản của bà con giao thương, trao đổi trên thị trường, một Măng Ri đã vươn mình.

Gặp chúng tôi từ đầu làng, già làng A Jon, làng Pu Tá, xã Măng Ri không giấu được niềm vui, chia sẻ: Thời gian qua được sự đầu tư của Đảng, nhà nước, cấp ủy chính địa phương làng mình cũng như các vùng lân cận phát triển nhiều lắm. Cái quý nhất có được là hệ thống điện, đường, trường, trạm…đã giúp bà con phát triển kinh tế, làm ra hạt lúa, hạt bắp xe vào tận nơi thu mua, giá lại cao; con cháu đi học dễ dàng, lại được miễn phí. Từ năm 2025 đến nay còn ít nhà tạm bợ, nhà nghèo đã được chính quyền địa phương hỗ trợ tiền nên người dân đã xây nhà khang trang hơn, hết nhà tạm. cuộc sống bà con từng bước đi lên.

Để tạo điều kiện cho người dân phát triển kinh tế tỉnh Kon Tum và huyện Tu Mơ Rông đã quan tâm đầu tư hạ tầng giao thông kết nối Măng Ri với các địa phương khác. Trong đó nổi bật là tuyến tỉnh lộ 672 dài hơn 18 km đoạn nối từ quốc lộ 40B đến địa bàn xã; tuyến Ngọc Hoàng - Măng Bút - Tu Mơ Rông - Ngọc Linh,...

Cùng với đó, hệ thống đường bê tông liên thôn cũng được đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, vận chuyển hàng hóa nông sản của bà con trong xã đến với thị trường bên ngoài. Từ khi kết cấu hạ tầng giao thông được đầu tư, cùng với các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất đã mang lại màu sắc mới cho xã Măng Ri.

Thực tế chứng minh, khi hạ tầng kinh tế được đầu tư đồng bộ đã giúp Măng Ri khai thác tiềm năng, lợi thế mà thiên nhiên ban tặng – đó là phát triển các loại cây dược liệu, trong đó chủ lực là cây sâm Ngọc Linh. Hiện, Măng Ri có gần 40ha hồng đẳng sâm, gần 27ha sâm Ngọc Linh. Toàn xã hiện có gần 300 hộ tham gia liên kết trồng sâm Ngọc Linh với các doanh nghiệp, góp phần giảm hộ nghèo, tăng hộ khá ở Măng Ri. Nhờ trồng sâm Ngọc Linh mà hàng trăm hộ dân nơi đây đã thoát nghèo.

Đời sống người dân ở huyện Tu Mơ Rông và huyện Đăk Glei (Kon Tum) hôm nay đã thực sự đổi thay. Cái khó, cái nghèo đang dần lùi xa, mảnh đất này đang dần được thay thế bằng cuộc sống mới no đủ hơn. Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký ban hành quyết định đưa tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông và Đăk Glei (Kon Tum) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là vinh dự đối với đồng bào các dân tộc địa phương, là cơ sở để địa phương được ưu tiên nguồn lực, chính sách trong công tác gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa gắn với cây sâm Ngọc Linh. Từ đây  cây sâm Ngọc Linh không chỉ là dược liệu quý mà còn là tài nguyên văn hóa, tạo ra giá trị kinh tế và bản sắc độc đáo cho địa phương.