Sau gần 3 năm kiên trì với chính sách “zero-COVID," Trung Quốc đã nới lỏng các biện pháp kiểm dịch, đồng thời sẽ mở cửa lại biên giới vào ngày 8/1/2023.
Ngành chăn nuôi của Việt Nam có liên hệ khá mật thiết với sự kiện mở cửa trở lại của Trung Quốc, do đó động thái này tạo ra những kỳ vọng mới cho doanh nghiệp chăn nuôi. Tuy nhiên, đi kèm với đó vẫn còn những nỗi lo trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có khả năng rơi vào suy thoái do giá hàng hóa tăng và lạm phát cao.
Nông dân chăm sóc đàn lợn nái. (Ảnh: Đình Huệ/TTXVN)
Cầu giảm, cung tăng
Theo ông Nguyễn Quốc Đạt, Phó Chủ tịch phụ trách miền Nam (Hội Chăn nuôi Việt Nam) năm 2022, ngành chăn nuôi đã gặp nhiều khó khăn, hiệu quả mang lại cho người chăn nuôi thấp. Tuy hiện nay giá cả không thuận lợi cho người chăn nuôi nhưng số lượng dự trữ nguồn cung cho dịp cuối năm tương đối ổn định. Dự báo nhu cầu về thực phẩm trong dịp Tết Nguyên đán 2023 sẽ giảm so với những năm trước do nhiều lý do khách quan và chủ quan.
Giá các sản phẩm gia cầm có xu hướng giảm do nguồn cung dồi dào trong khi nhu cầu tiêu dùng mặt hàng này tại các nhà hàng, bếp ăn tập thể, trường học... vẫn còn khá yếu.
Thông thường hằng năm, nhu cầu tiêu thụ thịt lợn sẽ tăng mạnh do các công ty chế biến tăng cường thu mua, chuẩn bị cho đợt hàng phục vụ dịp Tết, khiến giá lợn hơi sẽ tăng dần từ thời điểm nửa cuối tháng 11 đến trước Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, đến nay, diễn biến giá lợn hơi và giá thịt năm 2022 lại khá ảm đạm.
Trong khi đó, giá thành chăn nuôi hiện vẫn ở mức cao, bình quân 60.000 đồng/kg, người chăn nuôi vẫn bị thua lỗ.
Trong khi nhu cầu giảm thì sản lượng thịt tăng mạnh. Cục trưởng Cục Chăn nuôi Dương Tất Thắng cho biết tổng giá trị sản xuất của ngành chăn nuôi năm 2022 ước đạt trên 506.000 tỷ đồng, tăng 5,5% so với năm 2021. Đặc biệt, tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng năm 2022 ước đạt 7 triệu tấn, mức cao nhất từ trước đến nay; sản lượng trứng ước đạt trên 18,4 tỷ quả và trên 1,1 triệu tấn sữa.
Theo Công ty cổ phần Chứng khoán SSI (SSI), giá lợn hơi duy trì ổn định trong nửa đầu năm 2022, ở mức trung bình 55.000 đồng/kg, giảm 25% so với cùng kỳ, sau đó tăng đáng kể trong tháng Bảy và tháng Tám và đạt mức cao nhất là 70.000 đồng/kg. Việc giá tăng mạnh như vậy là do hoạt động mua bán của thương lái đầu mối để xuất khẩu lợn hơi sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch.
Tuy nhiên, diễn biến này chỉ trong một thời gian ngắn vì Trung Quốc sau đó đã áp dụng các biện pháp hạn chế chặt chẽ hơn đối với hoạt động thương mại biên giới theo chính sách kiểm soát COVID- 19 của quốc gia này. Kể từ đó, giá lợn hơi trung bình đã điều chỉnh về mức 53.000 đồng/kg, tăng 15% so với cùng kỳ trong quý 4/2022.
Công ty cổ phần Chứng khoán SSI lưu ý rằng quý 4 năm 2021 là mức nền so sánh thấp khi hoạt động sản xuất bị ảnh hưởng bởi các biện pháp phong tỏa do đại dịch COVID-19 tại Việt Nam. Do đó, ngoại trừ tháng Bảy và tháng Tám, giá lợn hơi trung bình tại Việt Nam đạt 55.000 đồng/kg (giảm 10% so với cùng kỳ), phản ánh nhu cầu khá yếu bất chấp kỳ vọng mở cửa trở lại sẽ thúc đẩy tiêu thụ thịt lợn nhiều hơn so với năm 2021.
Giá lợn hơi thường chịu ảnh hưởng mạnh bởi yếu tố thời vụ trong quý 4 và nhu cầu thường tăng trước kỳ nghỉ Tết. Tuy nhiên, năm nay nhu cầu dường như không tăng lên. SSI tin rằng điều này một phần là do niềm tin của người tiêu dùng suy yếu trong bối cảnh áp lực lạm phát.
Về mặt chi phí, giá nguyên liệu thô tăng lên, cụ thể giá ngô tăng 17% so với cùng kỳ, giá lúa mì tăng 60% so với cùng kỳ và giá đậu tương tăng 10% so với cùng kỳ.
Giá các nguyên liệu thô này đã đạt đỉnh vào quý 2 năm 2022, sau đó giảm tốc trong nửa cuối năm 2022, chỉ tăng 10% đối với giá ngô và 25% đối với giá đậu tương, trong khi giá lúa mỳ giảm 2% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, chi phí thức ăn chăn nuôi vẫn chưa hạ nhiệt và việc giảm giá đang diễn ra chậm hơn dự kiến, các chuyên gia từ SSI nhận định.
Theo SSI, chi phí thức ăn chăn nuôi thường mất một khoảng thời gian nhất định để điều chỉnh giảm, vì các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi đã phải chịu chi phí nhập khẩu cao trong một thời gian dài và tình hình càng khó khăn hơn trong bối cảnh VND mất giá so với USD.
Do đó, chi phí thức ăn đã tăng 38% so với cùng kỳ và gấp đôi so với mức chi phí năm 2020, ảnh hưởng đáng kể đến không chỉ các trang trại hộ gia đình mà còn cả các trang trại thương mại vì chi phí nguyên liệu thô chiếm đến 75% tổng chi phí chăn nuôi.
Chi phí sản xuất trung bình của trang trại hộ gia đình ước tính khoảng 55.000-60.000 đồng/kg, trong khi chi phí sản xuất trung bình của trang trại thương mại ước tính khoảng 50.000 đồng/kg. Với giá lợn hơi bình quân 55.000 đồng/kg vào năm 2022, các hộ chăn nuôi hầu như không có lãi.
Các trang trại thương mại theo mô hình 3F (Feed-Farm-Food) mặc dù không bị ảnh hưởng nặng nề như các trang trại hộ gia đình nhưng biên lợi nhuận vẫn thấp hơn nhiều so với các năm trước. Lợi nhuận của các trang trại thương mại hiện đang ở mức thấp nhất trong 5 năm qua.
Dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy mức tiêu thụ thịt lợn bình quân đầu người đã giảm so với mức tiêu thụ bình quân trước đại dịch, cụ thể giảm từ 31,4kg/người/năm vào năm 2018 xuống còn 26,8kg/người/năm vào năm 2022. Điều này cũng cho thấy khả năng con số này sẽ tăng khoảng 3% so với cùng kỳ vào năm 2023.
Với sản lượng chăn nuôi tăng mạnh trong những tháng gần đây (tăng 12,4% so với cùng kỳ trong 11 tháng đầu năm 2022), nguồn cung lợn hơi khó có thể thiếu hụt trong năm 2023, với điều kiện dịch bệnh được kiểm soát tốt.
Khó khăn sẽ giảm bớt trong năm 2023
Theo Công ty cổ phần Chứng khoán Agriseco, sau 3 năm thực hiện các chính sách chống dịch nghiêm ngặt, mới đây, Trung Quốc đã chính thức công bố nới lỏng các biện pháp phòng chống COVID-19.
Việc nền kinh tế lớn thứ hai thế giới dần nới lỏng hạn chế dịch bệnh sẽ ảnh hưởng đến kinh tế các nước ASEAN. Việt Nam được đánh giá sẽ chịu tác động rõ nét nhất khi là đối tác thương mại lớn nhất trong ASEAN của Trung Quốc từ năm 2016.
Các chuyên gia từ SSI nhận định việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ là chất xúc tác cần theo dõi trong lĩnh vực này. Công ty chứng khoán này dự báo hoạt động thương mại qua biên giới sẽ hỗ trợ giá lợn hơi vào năm 2023. Việc xuất khẩu lợn hơi chính thức sang Trung Quốc cũng có thể là yếu tố xúc tác.
Tuy nhiên, điều này khó có thể xảy ra do còn nhiều quy định liên quan đến nguồn gốc xuất xứ và an toàn thực phẩm. Các trang trại thương mại với “mô hình 3F” được tích hợp đầy đủ sẽ là đối tượng hưởng lợi chính nếu điều này được thông qua.
Mặc dù đợt bùng phát dịch tả lợn châu Phi chưa được kiểm soát hoàn toàn giữa các trang trại hộ gia đình nhưng điều này sẽ không ảnh hưởng đến tổng nguồn cung thịt lợn vì dịch bệnh lần này không quá nghiêm trọng như trước đây và việc triển khai tiêm vaccine dự kiến sẽ bắt đầu vào năm 2023, sau khi hoàn thành giai đoạn thử nghiệm.
Các chuyên gia phân tích tại Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect cũng cho rằng khó khăn của các doanh nghiệp sản xuất thịt lợn sẽ giảm bớt từ năm 2023, nhờ giá thịt lợn dự báo tăng 5% khi nhu cầu ăn uống bên ngoài phục hồi.
Bên cạnh đó, giá ngũ cốc có khả năng giảm khi các nước xuất khẩu tăng nguồn cung, hàng ngũ cốc của Ukraine được vận chuyển trở lại sau thỏa thuận chấm dứt phong tỏa các cảng nước này và giá phân bón hạ nhiệt.
Theo VNDIRECT, dù giá thức ăn chăn nuôi trong nước có độ trễ hơn so với giá nông sản thế giới, chi phí thức ăn chăn nuôi vẫn sẽ giảm dần vào năm 2023.
Có góc nhìn khá tích cực, chuyên gia từ VNDIRECT nhận định một yếu tố khác hỗ trợ các DN chăn nuôi và chế biến thịt lợn là nhu cầu tiêu thụ tăng tích cực khi thu nhập thực tế của người tiêu dùng tăng lên và lượng khách du lịch quốc tế dự kiến phục hồi 84% trong quý 2/2023 và 100% trong quý 4/2023, kéo theo sự phục hồi mạnh mẽ của dịch vụ giải trí, lưu trú và ăn uống.
Do đó, các chuyên gia tại VNDIRECT cho rằng nhóm doanh nghiệp chăn nuôi và sản xuất thịt lợn sẽ ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu tích cực trong năm 2023. Bên cạnh đó, biên lãi gộp của các nhóm doanh nghiệp trong nhóm này như Công ty cổ phần Tập đoàn Dabaco Việt Nam (Dabaco); Công ty cổ phần Masan; Công ty cổ phần Nông nghiệp BaF Việt Nam; Công ty cổ phần Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai … sẽ phục hồi tích cực.
Tuy nhiên, theo giới phân tích, rủi ro của nhóm doanh nghiệp chăn nuôi lợn là căng thẳng kéo dài giữa Nga và Ukraine có thể ảnh hưởng đến hoạt động vận tải trên Biển Đen, từ đó gây áp lực tăng giá ngũ cốc toàn cầu.
Bên cạnh đó, hiện khoảng 80% nguyên liệu đầu vào để sản xuất thức ăn chăn nuôi đang được nhập khẩu nên tỷ giá USD/VND tăng cũng kéo theo chi phí sản xuất thức ăn chăn nuôi tăng lên./.
