Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã trải qua nhiều bước ngoặt trong suốt 80 năm qua, với hàng loạt “dấu mốc đầu tiên” mang tính lịch sử.
Từ chiếc xe con đầu tiên do người Việt chế tạo, đến nhà máy sản xuất ở nước ngoài, những cột mốc này không chỉ đánh dấu sự phát triển của ngành, mà còn khẳng định khát vọng vươn lên của doanh nghiệp Việt.
Chiếc ô tô đầu tiên do người Việt chế tạo
Năm 1958, chiếc ô tô mang tên Chiến thắng chính thức rời xưởng, trở thành chiếc xe con đầu tiên do người Việt thiết kế và chế tạo. Mẫu xe được phát triển dựa trên hình mẫu Fregate của Pháp.
Các chi tiết quan trọng như thân máy, nắp máy, chế hòa khí, bơm xăng… đều do thợ cơ khí trong nước tạo khuôn, đúc bằng gang, rồi gia công thủ công.
Nguyên liệu chủ yếu được tận dụng từ phế liệu chiến tranh, trong khi một số chi tiết như dây điện, kính, săm lốp vẫn phải nhập khẩu.
Họa sĩ Diệp Minh Châu còn tham gia khâu tạo dáng và màu sắc, tự mua ngà voi làm núm còi khắc hình Chùa Một Cột, gắn tượng đồng chiến sĩ cầm cờ lên nắp capo.
Tuy nhiên, vì chiến tranh và khó khăn kinh tế, mẫu xe không được sản xuất hàng loạt.
Ô tô thương hiệu Việt đầu tiên
Câu chuyện về chiếc xe con thương hiệu Việt vẫn còn nhiều tranh cãi. Nếu Chiến thắng được coi là xe đầu tiên do người Việt chế tạo thì La Dalat (1970-1975) do công ty con của Citroën lắp ráp tại Sài Gòn được xem là mẫu xe thương mại đầu tiên mang tên gọi thuần Việt, với tỷ lệ nội địa hóa đạt 40% vào năm 1975.
Đến năm 2012, mẫu VG150 của Vinaxuki mới thực sự là ô tô con đầu tiên được một doanh nghiệp tư nhân Việt nghiên cứu, thiết kế và chế tạo, đạt tỷ lệ nội địa hóa 58%.
Tuy nhiên, Vinaxuki gặp khó khăn tài chính và phải dừng hoạt động năm 2015, nên mẫu xe chưa được sản xuất thương mại.
Liên doanh ô tô nước ngoài đầu tiên
Ngày 19/8/1991, Xí nghiệp liên doanh ô tô Hòa Bình (VMC) được thành lập, hợp tác giữa Việt Nam và Philippines.
Đây là liên doanh đầu tiên được cấp phép lắp ráp các thương hiệu quốc tế như Kia, Mazda và BMW theo dạng CKD (nhập linh kiện rời, lắp ráp trong nước).
Cùng thời điểm, Mekong Auto ra đời với sự hợp tác giữa VEAM và các đối tác Hàn Quốc, Nhật Bản.
Năm 1992, Mekong Auto xuất xưởng mẫu Mekong Star hai cầu, sử dụng động cơ SsangYong.
Đặc biệt, năm 1993, mẫu xe đã được xuất khẩu sang Nhật Bản và Trung Quốc, trở thành chiếc ô tô lắp ráp tại Việt Nam đầu tiên “xuất ngoại”.
Xuất khẩu ô tô Made in Vietnam
Từ Mekong Auto, ngành ô tô Việt đã tiến thêm nhiều bước dài. Thaco xuất khẩu ô tô con sang ASEAN từ năm 2020; VinFast xuất khẩu 999 chiếc xe điện sang Mỹ năm 2022.
Hyundai Thành Công cũng đưa xe minibus Solati và tải nhẹ Mighty N250 sang Peru, đồng thời xuất khẩu Palisade sang Thái Lan năm 2023.
Ô tô điện đầu tiên tại Việt Nam
Những chiếc xe buýt điện bánh hơi tại Hà Nội (1989-1990), hoán cải từ xe Liên Xô, được coi là ô tô điện đầu tiên lăn bánh.
Tuy nhiên, phải đến năm 2021, khi VinFast VF e34 ra mắt, Việt Nam mới có mẫu ô tô điện đúng nghĩa: pin lithium, quãng đường 285 km mỗi lần sạc, bảo hành 10 năm. Đây cũng là bước khởi đầu cho mạng lưới trạm sạc toàn quốc.
Thương hiệu Việt tham gia triển lãm quốc tế
Năm 2018, VinFast trở thành hãng xe Việt đầu tiên góp mặt tại Triển lãm ô tô Paris – một trong những sự kiện ô tô lớn nhất thế giới. Hai mẫu LUX A2.0 và LUX SA2.0 đã gây tiếng vang lớn, giúp VinFast được AutoBest vinh danh là “Ngôi sao mới” tại sự kiện.
Ngày 4/8/2025, VinFast chính thức vận hành nhà máy tại Tamil Nadu (Ấn Độ) sau chưa đầy hai năm xây dựng. Đây là cơ sở sản xuất ô tô đầu tiên của Việt Nam ở nước ngoài, với công suất giai đoạn đầu 50.000 xe/năm, có thể tăng lên 150.000 xe.
Nhà máy được định hướng trở thành trung tâm xuất khẩu lớn của VinFast tại Nam Á, Trung Đông và châu Phi, đồng thời thể hiện tham vọng toàn cầu của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.
