Nghệ thuật tranh kính ra đời từ rất sớm, đặc biệt là các nước ở châu Âu với loại tranh được ghép từ những mảnh kính màu lại với nhau. Tại Việt Nam, tranh kính du nhập từ hàng chục năm nay, chủ yếu ở các nhà thờ. Là người tiên phong trong nghề sản xuất tranh kính, nghệ nhân Phạm Hồng Vinh không đi theo lối cũ mà hướng tới những ứng dụng của kính trong các công trình dân dụng. Ông tự nghiên cứu, mày mò, sáng chế ra tranh kính điêu khắc. Tranh kính điêu khắc là một tấm kính nguyên, đa dạng mẫu mã và ứng dụng, có độ bền cao gấp 10 lần kính thường – nghệ nhân Phạm Hồng Vinh chia sẻ.
Đặc biệt, dòng tranh kính điêu khắc của ông tạo dấu ấn bởi những hình ảnh mang đậm nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Từ chủ đề về tâm linh đến những đề tài tượng trưng cho nét đẹp dân gian Việt Nam, tất cả đều được thể hiện sinh động và có hồn dưới một góc nhìn mới lạ trên chất liệu kính. Đối với nghệ nhân Phạm Hồng Vinh, làm một bức tranh kính không hề đơn giản, cần phải trải qua tám bước tỉ mỉ, từ thiết kế, tạo hình, vẽ tranh cho đến khi tôi kính trong lò nung, mỗi công đoạn tác động lên mặt kính lại khiến bức tranh có hồn hơn. Khi tạo hình, người làm phải tuân thủ những quy luật nhất định để đảm bảo tính sinh động của tác phẩm, như luật xa gần, luật sáng tối, điểm nghỉ của bức tranh…
Trong quá trình làm nghề, nghệ nhân Phạm Hồng Vinh không ngừng sáng tạo, thử nghiệm, liên tục cải tiến công nghệ, áp dụng các thành tựu khoa học mới vào việc chế tạo để nâng cao chất lượng sản phẩm. Ông sáng chế ra cách khắc tranh kính bằng máy phun cát, cách hóa mờ cho sản phẩm kính pha lê, chế tạo gương chống mờ hơi nước, cầu kính… Bởi vậy, tranh kính điêu khắc là sự kết hợp hài hòa của hai yếu tố: nghệ thuật thủ công và công nghiệp hiện đại.
Để làm được một sản phẩm tranh khắc kính, họa sỹ phải thực hiện khá nhiều công đoạn. Đầu tiên là phác thảo ý tưởng trên giấy (hoặc trên máy vi tính), chọn nguyên liệu kính phù hợp nội dung, vị trí ứng dụng tranh để làm sạch kính, đưa nội dung tranh lên kính bằng công nghệ điêu khắc thủ công tỉ mỉ (dùng máy mài và súng phun cát áp lực để khắc), cuối cùng tranh được sơn hấp màu qua nhiệt độ 700 độ C. Nghệ nhân Phạm Hồng Vinh cho biết: đây là công đoạn khó nhất để cho ra đời một bức tranh hoàn hảo. Nó đòi hỏi thợ sơn phải am hiểu về mỹ thuật và phải làm việc bằng tư duy ngược. Vì không nhìn được tác phẩm mình đang làm nên họa sỹ phải nhớ toàn bộ bố cục bức tranh đến từng chi tiết nhỏ nhất. Công đoạn sơn màu phức tạp, cần sự tập trung cao độ, tỉ mỉ, bởi chỉ sơ ý làm rớt một giọt màu là phải tẩy toàn bộ bức tranh đi sơn lại, thậm chí phải vứt bỏ làm lại từ đầu. Cũng vì đòi hỏi này mà rất ít thợ bám trụ được với nghề và đó cũng là điều băn khoăn của nghệ nhân Phạm Hồng Vinh về đào tạo lớp thợ kế cận.
Tranh khắc kính đã xuất hiện ở Việt Nam khoảng 20 năm nay nhưng số người biết và ứng dụng loại hình nghệ thuật này còn rất khiêm tốn. Tranh khắc kính không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn được đánh giá cao về mặt ứng dụng trong trang trí, thiết kế nội, ngoại thất, tạo nên không gian sáng, đẹp như làm trần nhà, bàn, ghế, cửa, vách ngăn, cầu thang, bể kính... Kính điêu khắc nghệ thuật cách âm, cách nhiệt tốt. Không gian ngôi nhà sẽ trở nên thoáng hơn, rộng hơn, giảm bớt sự nặng nề bởi khả năng xuyên sáng của tranh kính. Đó còn là những bức tranh do chính chủ nhà lựa chọn, có sự tư vấn và thiết kế kỹ càng của các chuyên gia. Có thể là bộ tranh tứ bình, tranh sơn thủy, tranh trừu tượng... được vẽ, thiết kế theo ý tưởng của chủ nhà.
Với khả năng ứng dụng rộng rãi trong xây dựng như thế nhưng thị trường tranh kính nghệ thuật vẫn trầm lắng. Phải chăng tranh kính chưa phù hợp với túi tiền của người tiêu dùng, hay do quan niệm kính thiếu độ bền, độ an toàn? Họa sỹ Trương Quang Hưng, Công ty Cổ phần Tư vấn - Thiết kế Kính Việt, cho biết: “kính điêu khắc nghệ thuật được làm trên mọi chất liệu kính, tùy theo vị trí lắp đặt mà chúng tôi tư vấn, thiết kế cho khách hàng sử dụng loại kính dán an toàn hai lớp, kính temper có độ dày từ 8mm đến 12mm. Các loại kính này sau khi được gia công nhiệt chịu được lực va đập lớn và đặc biệt an toàn cho người sử dụng, kể cả gia đình có trẻ nhỏ. Vì khi xảy ra sự cố kính sẽ vỡ thành những hạt nhỏ tròn không gây thương tích. Với giá thành dao động 1,8 - 3 triệu đồng/m2, tùy theo chất liệu và độ phức tạp của bức tranh, trong khi giá công xây dựng hiện nay khoảng 900.000 đồng/m2, là chấp nhận được”.
Nghệ nhân Phạm Hồng Vinh chia sẻ: "Chúng tôi cũng rất đau đầu cho việc quảng bá sản phẩm. Tôi từng tham gia khá nhiều các hội chợ về vật liệu xây dựng mới những mong nhiều người biết đến kính điêu khắc nghệ thuật hơn. Tháng 6.2011, tôi tổ chức một triển lãm tranh khắc kính tại Hà Nội để tiếp tục quảng bá cho loại hình nghệ thuật ứng dụng này. Những bức tranh kính nghệ thuật được triển lãm có đề tài đậm nét văn hóa Việt như: Lạc Long Quân diệt giao long, Tiên Dung - Chử Đồng Tử, Hát xẩm, Hát quan họ... Theo tôi, các đơn vị sản xuất kính nghệ thuật phải liên kết với các kiến trúc sư để khi tư vấn thiết kế cho khách hàng họ tư vấn cả về sản phẩm của mình. Đó là cách tốt nhất để tranh khắc kính nghệ thuật đến được với từng gia đình người Việt. Vinh COBA đang hướng tới các sản phẩm gia dụng và các dòng quà tặng cao cấp giàu giá trị nghệ thuật được sáng tạo độc bản trên kính cường lực. Đến nay, chúng tôi có một số sản phẩm đã đạt được tiêu chuẩn OCOP và đây cũng là những sản phẩm tranh kính đầu tiên tại Việt Nam đạt được tiêu chuẩn này...."
Được biết, gần đây, Nghệ nhân ưu tú Phạm Hồng Vinh đã thành công trong việc điêu khắc chân dung, truyền thần trên kính cường lực, mang lại những giá trị lớn về thẩm mỹ và truyền tải được những thông điệp văn hóa và câu chuyện lịch sử.
