Xây dựng nông thôn mới trong bối cảnh tổ chức hành chính mới
Việc hợp nhất ba tỉnh thành một đơn vị hành chính đã làm thay đổi đáng kể số lượng xã, quy mô dân số và điều kiện kinh tế-xã hội của từng địa bàn. Đây vừa là thách thức lớn, vừa là cơ hội vàng để Phú Thọ định hình lại chiến lược xây dựng NTM theo hướng đồng bộ, liên kết vùng. Hợp nhất không chỉ là gộp lại về mặt hành chính, mà còn là cơ hội để tối ưu hóa nguồn lực, xây dựng các chuỗi giá trị nông nghiệp liên tỉnh và hình thành các vùng chuyên canh quy mô lớn.
Trong 8 tháng của năm 2025, UBND tỉnh cùng các sở, ban, ngành đã tập trung rà soát những khó khăn, vướng mắc phát sinh từ việc sáp nhập, đồng thời hướng dẫn các xã mới hình thành sau sáp nhập tiếp tục triển khai Chương trình. Một trong những nhiệm vụ hàng đầu là tổng kết, đánh giá kết quả giai đoạn 2021-2025 ở cả ba tỉnh cũ. Quá trình này giúp tỉnh xác định rõ những thành tựu đã đạt được, chỉ ra những hạn chế còn tồn tại, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm quý báu và đề xuất định hướng chiến lược cho giai đoạn 2026-2030. Đặc biệt, việc hợp nhất cũng đặt ra yêu cầu phải rà soát lại toàn bộ bộ tiêu chí NTM để phù hợp với đặc thù của các vùng địa lý mới, từ đồng bằng, trung du đến miền núi.
Ngay sau ngày 1/7/2025 – thời điểm nghị quyết sáp nhập có hiệu lực – Văn phòng Điều phối NTM đã phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tiến hành rà soát hiện trạng xây dựng NTM ở từng xã. Việc rà soát không chỉ là yêu cầu kỹ thuật để cập nhật số liệu mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định mục tiêu phấn đấu và dự kiến nhu cầu nguồn lực. Song song đó, UBND tỉnh cũng đã nhanh chóng kiện toàn Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia, đảm bảo sự thống nhất trong chỉ đạo, điều hành trên phạm vi toàn tỉnh. Bộ máy chỉ đạo được củng cố giúp công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trở nên chặt chẽ và hiệu quả hơn, tránh tình trạng chồng chéo hoặc đứt gãy trong quá trình chuyển đổi.
Nguồn vốn là yếu tố quyết định tiến độ thực hiện Chương trình. Năm 2025, ngân sách Trung ương phân bổ cho tỉnh gần 657,5 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư phát triển chiếm khoảng 520 tỷ đồng, còn lại là vốn sự nghiệp. Đáng chú ý, tỉnh Phú Thọ cũ được phân bổ 443,5 tỷ đồng, Hòa Bình cũ 214 tỷ đồng, trong khi Vĩnh Phúc không có nguồn hỗ trợ trực tiếp từ Trung ương.
Ngay sau khi nhận quyết định giao vốn, các sở, ngành liên quan đã phối hợp chặt chẽ, căn cứ nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn theo quy định của Chính phủ để tham mưu UBND tỉnh phân bổ chi tiết đến từng danh mục công trình. Đến hết tháng 7/2025, toàn tỉnh đã giải ngân 442,4 tỷ đồng, đạt 67,3% kế hoạch vốn. Trong đó, Phú Thọ cũ đạt tỷ lệ giải ngân cao nhất với 74%, còn Hòa Bình cũ mới đạt 44,9%. Tỷ lệ giải ngân nhanh cho thấy sự chủ động và quyết tâm của các địa phương trong việc quản lý tài chính công, đồng thời phản ánh sự chuẩn bị kỹ lưỡng của đội ngũ cán bộ. Tuy nhiên, sự chênh lệch đáng kể giữa các vùng cũng đặt ra yêu cầu tỉnh phải có giải pháp điều hành quyết liệt hơn trong thời gian tới, nhằm đảm bảo tiến độ chung và tránh tình trạng đầu tư không đồng đều.
Mặc dù đã đạt được những kết quả quan trọng, quá trình triển khai Chương trình NTM trong bối cảnh hành chính mới vẫn đối diện nhiều khó khăn. Trước hết, sau khi sáp nhập xã, chưa có hướng dẫn cụ thể từ Trung ương về việc xác định mức độ đạt chuẩn NTM cho các xã mới hình thành. Điều này khiến nhiều địa phương lúng túng trong công tác rà soát, đánh giá và xây dựng lộ trình thực hiện. Bên cạnh đó, mô hình chính quyền hai cấp làm khối lượng công việc của cấp tỉnh và cấp xã tăng đột biến. Trong khi đó, năng lực tổ chức và đội ngũ cán bộ ở cấp xã chưa kịp được bổ sung, chất lượng chưa đồng đều, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng triển khai.
Dù còn nhiều khó khăn, việc triển khai Chương trình MTQG xây dựng NTM trong bối cảnh hợp nhất hành chính lại mở ra cơ hội lớn để tỉnh Phú Thọ tái cấu trúc không gian phát triển. Với quy mô dân số và diện tích lớn hơn, tỉnh có điều kiện để quy hoạch liên vùng, khai thác tiềm năng đặc thù của từng khu vực. Hơn nữa, sự kiện hợp nhất tạo động lực để toàn bộ hệ thống chính trị từ tỉnh đến xã nâng cao tinh thần trách nhiệm, đổi mới cách làm. Sự phối hợp giữa các sở, ngành được siết chặt, tạo nên sức mạnh tổng hợp trong chỉ đạo, điều hành.
Nhìn lại 8 tháng của năm 2025, có thể thấy tỉnh Phú Thọ đã giữ vững được sự chủ động trong chỉ đạo, điều hành Chương trình NTM, bất chấp bối cảnh nhiều thay đổi. Kết quả giải ngân vốn đạt cao, công tác rà soát hiện trạng được triển khai kịp thời, và Ban Chỉ đạo được kiện toàn là những minh chứng rõ nét. Tuy nhiên, để đạt mục tiêu cuối năm và tạo đà cho giai đoạn mới, tỉnh cần tiếp tục tháo gỡ vướng mắc về cơ chế, nhất là việc xác định chuẩn NTM cho xã sau sáp nhập. Đồng thời, phải chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã, bảo đảm năng lực thực thi trong mô hình chính quyền hai cấp.
Xây dựng NTM không chỉ là mục tiêu trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài, gắn với phát triển kinh tế-xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Trong bối cảnh hành chính mới, tỉnh Phú Thọ có cơ hội để tổ chức lại toàn diện chương trình, hướng tới xây dựng nông thôn hiện đại, văn minh, và bền vững.
Đón đọc: Nỗ lực trong bối cảnh nhiều thách thức ( Bài 2)
