Ký ức binh nhì
Ngày ấy khi “tiếng súng đã vang trên bầu biên giới”, cũng như những thanh niên tuổi đôi mươi của mọi miền đất nước, ai ai hăm hở lên đường bảo vệ tổ quốc. Tháng 7-1984, tôi nhập ngũ, ra nghỉ chân ở Thanh Hóa rồi tiến thẳng đến nơi biên cương phía Bắc. Có mặt tại mặt trận Vị Xuyên – Hà Giang lại là nơi nóng bỏng nhất chống quân Trung Quốc xâm lược của đất nước ngày đó. Một thanh niên làng biển ở Hà Tây, Triệu Phong (Quảng Trị) lần đầu tiên xa cha mẹ, xa làng quê ngơ ngác lại đển nơi phên dậu của Tổ quốc điệp trùng những dãy núi đá tai mèo, cao dựng đứng, ngày đêm hứng mình trong bão đạn của kẻ thù mà không hề dao động. Chính nơi điểm tựa tiền tiêu này, mỗi tấc đất, hốc đá, ngọn cỏ vùng Thanh Thủy - Vị Xuyên đều thấm đẫm máu xương của bao cán bộ, chiến sĩ. Tình yêu thương đồng đội như ngọn lửa nhen lên, rực cháy lên trong trái tim của bao tân binh lần đầu tiên cầm súng chiến đấu.
Vị Xuyên, những ngày chúng tôi trở lại “tìm về ký ức tuổi đôi mươi” khí hậu khá mát mẻ. Sáng sớm, những cung đường uốn cong chìm trong sương mù nhẹ, những cành cây đu mình với những hạt nước nhỏ lấp lánh ánh mặt trời, dòng sông Lô ẩn hiện nhấp nhô theo triền dốc. Mải mê ngắm nhìn cảnh đẹp của núi rừng Tây Bắc, chúng tôi đã đến vùng biên giới Vị Xuyên.
Ký ức “tân binh - thủa binh nhì” ùa về trong xúc động. Từng tên đất, tên làng cùng với những kỷ niệm một thời áo lính cứ hiện về trong tâm trí chúng tôi. Thích nghi với địa hình núi đá, sông suối và quen dần với tiếng súng, đạn pháo nổ… là phương châm huấn luyện của đơn vị tôi thời đó. Sau thời gian huấn luyện ở Suối Bạc, Tuyên Quang, chúng tôi cơ động lên vùng đất Phương Thiện, đi qua Thanh Thủy rồi đến hang Dơi, làng Mè, qua “Thác âm phủ”, “Thung lũng gọi hồn”, “Ngã ba cửa tử” và cuối cùng là bò lên vách đá cheo leo và trèo lên ba cái thang dây, mỗi cái trung bình dài 30-40 m để lên chốt ở Điểm cao 673- Vị Xuyên. Mỗi cung đường, mỗi địa danh thôn xóm, núi cao, sông, suối, mỗi nơi dừng lại huấn luyện bổ sung, nơi chốt giữ chiến đấu đều ghi dấu ấn đậm nét của “chiến sĩ Vị Xuyên”, gắn với bao công sức, mồ hôi và xương máu đồng đội.
Những đỉnh núi 1509, 673, 685, 468 và bình độ 400…ngày đêm oằn mình trong bom đạn, lửa khói không bao giờ tắt. Trong cái tột cùng tội ác của kẻ thù, lửa không thể thiêu rụi mà ngược lại còn tiếp thêm ý chí cho đồng đội nơi đây. Sau ngọn lửa bom đạn của kẻ thù là tinh thần chiến đấu hết mình để giữ vững biên cương Tổ quốc, là tình yêu thương, tình đồng chí đồng đội và lòng thiết tha yêu quý hòa bình. Khói lửa của chiến tranh, đã gợi lại ký ức về làng quê biển mặn, con sông nhỏ, con đường làng cát trắng, nước mắt và lời mẹ dặn lúc ra đi, và em, và bạn bè, và trường lớp…tất cả là nỗi nhớ lung linh, đẹp và thánh thiện.
Nếu như trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đất nước ta viết nên trang sử về trận Điện Biên Phủ hào hùng, trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Thành Cổ Quảng Trị đã khắc ghi tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, đến cuộc chiến đấu chống quân xâm lược ở biên giới phía Bắc, ý chí của quân dân cả nước lại được thể hiện “Sống bám đá đánh giặc, chết hóa đá bất tử”…Đây là những vùng đất thiêng, những địa danh lịch sử nổi tiếng được nhiều người biết và tìm về để tưởng nhớ, tri ân các anh hùng liệt sĩ thiêng liêng…
Vị Xuyên hôm qua và ngày nay
Sau khi đến thăm và dâng hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ ở Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Vị Xuyên, chúng tôi ngược lên Cửa khẩu Thanh Thủy, nơi chiến trường ác liệt năm xưa, để đến Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ trên Điểm cao 468 ở lưng chừng núi Nậm Ngặt, cách hang Dơi chừng 2 km.
Hơn 40 năm trước, nơi đây là trung tâm của mặt trận Vị Xuyên phía Tây sông Lô, cũng là chiến trường ác liệt nhất trong cuộc chiến đấu chống quân xâm lược. Suốt những năm tháng chiến đấu bảo vệ biên cương Tổ quốc, các chiến sĩ ở Vị Xuyên nói chung, ở Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 881, Sư đoàn 314, Quân khu 2 nói riêng đã ngày đêm anh dũng, mưu trí, kiên cường chiến đấu, quyết tâm giữ gìn từng mỏm đồi, vách núi, điểm cao với tinh thần “Sống bám đá đánh giặc, chết hóa đá bất tử”. Hơn 4.000 cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng hy sinh và trên 9.000 người đã để lại một phần cơ thể tại những trận địa được mệnh danh là “Cối xay thịt”.
Thời gian trôi qua đã lâu, nhưng dấu tích của cuộc chiến bảo vệ biên giới thiêng liêng của Tổ quốc và những hy sinh mất mát để giữ từng tấc đất, từng mỏm đá của hàng nghìn liệt sĩ đã anh dũng hy sinh trong cuộc chiến ác liệt vẫn còn đó. Những chứng tích hào hùng và bi thương đó luôn nhắc nhở về chủ quyền biên giới, về cương vực lãnh thổ ngàn đời cha ông để lại; nhắc nhở mỗi người dân nước Việt về: Hòa bình, Độc lập, Tự do, Tự cường!.
Trong tầm mắt, những đỉnh núi đá trước đây bị vùi dập hàng ngàn quả đạn pháo trong một ngày, bạc trắng, bụi đá phủ dày, nay cây cối đã phủ đầy một màu xanh của sự sống.
Cùng với đồng đội - những người trực tiếp chiến đấu và tham gia phục vụ chiến đấu trở lại thăm chiến trường xưa, chúng tôi lặng lẽ thắp nén hương thơm, lau từng phần mộ cho đồng đội mình.
Trong khói hương trầm phảng phất trên những hàng mộ nối dài kế tiếp, ai cũng nghẹn ngào xúc động khi nghĩ về khí phách của những năm tháng hào hùng xen lẫn đau thương mất mát của cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc năm xưa.
Với Vị Xuyên: Huân chương được đúc từ bụi đá/ Đất biên cương thành trang ghi tội ác kẻ thù/ Lịch sử mấy ngàn năm giữ nước/ Đã thêm trang Vị Xuyên đánh cho quân xâm lược quay đầu...
Làm sao quên được những cơn mưa rừng như trút nước, ba anh em tôi ở trong một cái hang đá nhỏ, chỉ biết ôm cái ba lô cho khỏi ướt, khỏi lạnh, trong không gian tiếng pháo nổ rền tai đêm ngày không ngớt; cơm khô, mốc, cá chuồn muối lâu ngày, mỡ hóa học (mỡ bơ), những ngày thay nhau tụt thang xuống vực sâu lấy nước.
Như thành lệ cứ đến khoảng 8 giờ 30 phút trong ngày thì kẻ địch dừng bắn pháo đến 9 giờ 30 phút, lúc này được coi là thời gian “hòa bình trong chiến tranh”, phía bên kia biên giới chúng bắc loa tu hú kêu gọi… Kệ, những người lính chúng tôi tranh thủ nấu cơm, lấy nước, tắm giặt… Đây cũng là thời gian mà cánh lính trẻ hay viết thư về nhà với nỗi nhớ quê hương, cha mẹ, bạn bè, nhất là người yêu (nhưng ít đứa có) đến cồn cào, cháy bỏng.
Tôi cùng những người lính may mắn trở về với gia đình, người thân, nhưng vẫn còn nhiều đồng đội hy sinh vì Tổ quốc mà giờ đây hài cốt của họ vẫn còn nằm lại ở chiến trường, chưa về với gia đình, đồng đội. Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Vị Xuyên là nơi an nghỉ của 1.863 liệt sĩ và 1 mộ tập thể.
Đây là “ngôi nhà chung” của các liệt sĩ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc và các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Giờ đây, những dãy núi đá tai mèo trận địa khốc liệt năm xưa ở vùng biên giới Vị Xuyên đã được phủ xanh bởi cây cối, ruộng nương.
Trong hành trình hội nhập, phát triển, cấp ủy, chính quyền huyện Vị Xuyên đã đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là nâng cấp, tôn tạo Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Vị Xuyên và Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ trên Điểm cao 468 để người dân cả nước được đến tri ân, dâng hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, cũng là cơ sở để phát triển du lịch tâm linh.
Cuộc sống của người dân đang ngày càng thay da, đổi thịt, hồi sinh trên mảnh đất biên cương ngày nào còn vùi lấp trong lửa khói bom đạn của kẻ thù.
