Chiều 26/11 vừa qua, Hội đồng Nhân dân TP Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết thiết lập vùng phát thải thấp theo Luật Thủ đô 2024, với sự nhất trí tuyệt đối của các đại biểu.
Khu vực này được quy hoạch nhằm hạn chế lưu thông các phương tiện gây ô nhiễm, đồng thời khuyến khích ưu tiên sử dụng xe chạy bằng năng lượng sạch.
Theo nội dung Nghị quyết, các loại xe máy và môtô chạy xăng sẽ bị cấm lưu thông tại vùng phát thải thấp, tùy từng khung giờ hoặc từng khu vực cụ thể. Các phương tiện hoạt động dịch vụ trên nền tảng ứng dụng cũng nằm trong diện hạn chế.
Đối với ô tô, những xe không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 sẽ bị hạn chế hoặc cấm đi vào khu vực này theo thời điểm và tuyến đường do chính quyền quy định.
Quá trình chuyển đổi sang giao thông xanh được xây dựng theo nhiều giai đoạn. Nhóm phương tiện kinh doanh vận tải sử dụng nhiên liệu hóa thạch phải hoàn tất chuyển đổi trước năm 2030.
Riêng taxi, từ ngày 1/7/2026, chỉ được phép đầu tư mới hoặc thay thế bằng xe chạy điện hoặc năng lượng sạch. Từ 1/1/2035, UBND thành phố sẽ quyết định cụ thể phạm vi và thời điểm áp dụng hạn chế lưu thông phương tiện đường bộ, dựa trên điều kiện thực tế của đô thị.
Lộ trình triển khai theo từng vành đai, thí điểm từ 2026
Thành phố áp dụng vùng phát thải thấp theo mô hình mở rộng dần từ khu vực trung tâm ra ngoài. Từ ngày 1/7/2026, việc thí điểm bắt đầu tại một số phường thuộc vành đai 1 như Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Cửa Nam, Ô Chợ Dừa, Ba Đình, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Giảng Võ, Ngọc Hà và Tây Hồ.
Sau hai năm, kể từ 1/1/2028, phạm vi sẽ mở rộng ra toàn bộ khu vực vành đai 1 và một phần vành đai 2 gồm các phường Láng, Đống Đa, Kim Liên, Bạch Mai và Vĩnh Tuy. Tới mốc 1/1/2030, vùng phát thải thấp sẽ bao phủ khu vực trong vành đai 3, tương ứng 36 phường và xã.
Bên cạnh lệnh cấm xe máy xăng theo khu vực và thời gian, Nghị quyết còn yêu cầu hạn chế đăng ký mới phương tiện dùng nhiên liệu hóa thạch khi loại bỏ xe cũ, đặc biệt với phương tiện thuộc sở hữu tổ chức. Đồng thời, xe tải chạy xăng hoặc dầu có tải trọng trên 3,5 tấn sẽ không được phép đi vào vùng phát thải thấp.
Sở Nông nghiệp và Môi trường được giao xây dựng đề án chi tiết trong phạm vi từ vành đai 3 trở vào. Với các khu vực bên ngoài, UBND cấp xã sẽ lập đề án trình HĐND thành phố xem xét trước khi ban hành và triển khai.
Những thách thức từ thực tế giao thông
Hà Nội từng thông qua Nghị quyết về vùng phát thải thấp cuối năm 2024, dự kiến thí điểm ở hai quận Ba Đình và Hoàn Kiếm trong giai đoạn 2025 - 2030. Tuy nhiên, đến nay chưa có khu vực nào chính thức được áp dụng. Ngoài ra, chương trình hỗ trợ người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh dự kiến được trình song song đã bị loại khỏi chương trình họp kỳ này của HĐND.
Theo UBND thành phố, việc thay đổi phương án "cấm hoàn toàn" sang "cấm theo khung giờ" xuất phát từ phản hồi của các sở, ngành và chính quyền cơ sở. Thành phố cho rằng cần giãn lộ trình để phù hợp với hạ tầng hiện có, điều kiện an sinh và thói quen di chuyển của cư dân đô thị. Việc tạo vùng phát thải thấp được xem là một trong những giải pháp để giải quyết ô nhiễm không khí, vấn đề đã kéo dài nhiều năm.
Dữ liệu trong Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2016 - 2020 cho thấy nồng độ bụi PM2.5 tại Hà Nội cao gần gấp đôi giới hạn cho phép, còn bụi PM10 vượt chuẩn 1,3 đến 1,6 lần. Giao thông được xác định là nguồn phát thải lớn nhất, chiếm 58 - 74% tùy thời điểm, trong đó xe máy là tác nhân chiếm ưu thế.
Hiện toàn thành phố có hơn 8 triệu phương tiện, bao gồm 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, chưa kể khoảng 1,2 triệu xe ngoại tỉnh lưu thông mỗi ngày. Hà Nội cũng đề xuất tiêu chí xác định vùng phát thải thấp dựa trên ưu tiên môi trường, mức độ ùn tắc và thông số quan trắc chất lượng không khí của năm gần nhất.
