Hội thảo là một phần trong nỗ lực của Việt Nam nhằm xây dựng một thị trường carbon hiệu quả, hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Khung pháp lý và tầm nhìn chiến lược
Việt Nam đã xác định phát triển thị trường carbon là một trong những giải pháp then chốt để giảm phát thải khí nhà kính.
Theo ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, một khung pháp lý vững chắc đã được thiết lập. Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 lần đầu tiên quy định về phát triển thị trường carbon, tiếp đó là Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Nghị định sửa đổi, bổ sung 119/2025/NĐ-CP. Lộ trình thí điểm thị trường carbon sẽ kéo dài đến hết năm 2028, trước khi vận hành chính thức từ năm 2029.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị định quy định về trao đổi quốc tế kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, dự kiến sẽ được ban hành trong năm 2025.
Ông Quang nhấn mạnh, thị trường carbon của Việt Nam không chỉ phục vụ mục tiêu trong nước mà còn phải tuân thủ các quy định giao dịch quốc tế theo Điều 6.2 của Thỏa thuận Paris. Vì vậy, chính sách phải được xây dựng một cách cẩn trọng, vừa phù hợp thực tiễn trong nước, vừa đảm bảo tầm nhìn dài hạn.
Một nguyên tắc cốt lõi là hoạt động trao đổi quốc tế phải ưu tiên phục vụ mục tiêu quốc gia trong thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) và mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Đặc biệt, Nghị định sắp tới sẽ làm rõ quy định về điều chỉnh tương ứng, đảm bảo tính minh bạch và tránh việc tính trùng kết quả giảm phát thải giữa các quốc gia khi đánh giá tiến độ thực hiện Thỏa thuận Paris.
Trong một nghiên cứu kéo dài từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2025, các chuyên gia đã xây dựng và đánh giá 9 kịch bản khác nhau để cung cấp cơ sở cho việc quản lý tín chỉ carbon tại Việt Nam. Nghiên cứu xem xét các yếu tố chính như danh mục các hoạt động được phép chuyển giao và tỷ lệ kết quả giảm nhẹ giữ lại cho mục tiêu NDC quốc gia.
Theo bà Nguyễn Hồng Loan, Trưởng nhóm Dự án/Chuyên gia về chính sách khí hậu, nghiên cứu đã đưa ra hai phương án nguồn cung: Kịch bản S20: Chỉ cho phép giao dịch tín chỉ từ 20 biện pháp giảm nhẹ đóng góp cho mục tiêu NDC có điều kiện. Kịch bản S56: Mở rộng hơn, cho phép giao dịch từ 56 biện pháp đóng góp cho cả mục tiêu NDC có điều kiện và không điều kiện.
Ông Hồ Công Hòa, chuyên gia về đánh giá tác động, Học viện Chính sách và Phát triển, cho biết kết quả phân tích định lượng cho thấy lợi ích kinh tế và xã hội đạt tối ưu trong kịch bản S56. Trong kịch bản này, doanh thu từ giao dịch tín chỉ carbon có thể đóng góp trung bình 0,43%/năm cho GDP của Việt Nam trong giai đoạn 2025-2030, đồng thời thúc đẩy đầu tư, tiêu dùng và tạo việc làm.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc đặt hạn mức giao dịch là cần thiết để đảm bảo hoàn thành mục tiêu NDC. Nếu Việt Nam giữ lại 50% tín chỉ, có thể đảm bảo tới 62% mục tiêu NDC không điều kiện, trong khi nếu giữ lại 30%, tỷ lệ này là 37,3%.
Dựa trên kết quả nghiên cứu, các chuyên gia đưa ra một số khuyến nghị quan trọng:
(1) Tiếp cận theo từng bước: Việt Nam nên khởi đầu với mức trần giao dịch thận trọng là 50%. Khi năng lực giảm phát thải được củng cố, mức trần có thể nâng lên 70% để tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường.
(2) Áp dụng mức phí hợp lý: Đề xuất mức phí giao dịch khoảng 2% để tăng nguồn thu ngân sách, sau đó tái đầu tư vào các lĩnh vực khó giảm phát thải như nông nghiệp và lâm nghiệp, đảm bảo công bằng và hiệu quả tổng thể.
(3) Khuyến khích đầu tư: Cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các dự án tạo tín chỉ trong các lĩnh vực ưu tiên, giúp tăng tính cạnh tranh của tín chỉ carbon Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Những khuyến nghị này sẽ là cơ sở quan trọng để Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện Nghị định về trao đổi quốc tế, mở đường cho Việt Nam tham gia hiệu quả vào thị trường carbon toàn cầu.
