Nằm hiền hòa giữa dòng sông Hậu rộng lớn, chỉ cách trung tâm thành phố Cần Thơ một quãng sông, hợp tác xã Du lịch Nông nghiệp Cồn Sơn đã trở thành một hình mẫu tiêu biểu cho sự phát triển nông nghiệp sinh thái gắn liền với du lịch cộng đồng tại đồng bằng sông Cửu Long. Thành công của Cồn Sơn không chỉ là câu chuyện về hiệu quả kinh tế mà còn là bài học sâu sắc về việc khai thác giá trị bản địa và tinh thần hợp tác của cộng đồng người dân.
Quá trình hình thành và cơ duyên đặc biệt
Khởi nguồn của mô hình độc đáo này gắn liền với câu chuyện của ông Lý Văn Bon, người con Cà Mau có nền tảng về thủy sản. Khoảng 28 năm trước, cơ sở tại Cồn Sơn được thành lập dưới sự hợp tác giữa ông Bon và người bạn người Pháp tên Philip. Chính Philip đã nhận định rằng thế giới chỉ có dòng sông Mê Công và nuôi cá tại hạ nguồn sẽ làm giàu.
Ông Lý Văn Bon, Giám đốc HTX Du lịch Nông nghiệp Cồn Sơn chia sẻ về hoạt động của HTX.
Ban đầu, nơi đây là một trung tâm nghiên cứu và thực tập về cá nước ngọt, từng tiếp đón nhiều chuyên gia quốc tế, trong đó có chuyên gia Philip Ca Cos, người đầu tiên cho đẻ nhân tạo cá tra ở Việt Nam, cũng như là cơ sở thực tập cho sinh viên khoa thủy sản của đại học Cần Thơ. Đến năm 2017, khi các đối tác nước ngoài rời đi, ông Bon quyết định chuyển hướng sang khai thác du lịch. Từ một tổ hợp tác ban đầu, mô hình đã phát triển thành hợp tác xã Du lịch Nông nghiệp Cồn Sơn để có đủ danh phận ký kết hợp tác với các công ty lữ hành.
Linh hồn của mô hình du lịch cộng đồng
Giá trị khác biệt và linh hồn của Cồn Sơn nằm ở mô hình du lịch do chính người nông dân bản địa sở hữu, quản lý và vận hành. Hợp tác xã hiện nay đã mở rộng quy mô từ một tổ liên kết nhỏ lên khoảng 20 thành viên chính thức và liên kết chặt chẽ với khoảng 32 hộ dân lân cận, tạo nên một cộng đồng khoảng 50 hộ tham gia vào chuỗi cung ứng dịch vụ. Sự liên kết này tuân theo nguyên tắc "mỗi nhà có một sản phẩm đặc trưng", nhà làm bánh, nhà làm bè cá, nhà làm vườn nhằm tránh cạnh tranh mà cùng nhau phát triển.
Du khách đến Cồn Sơn được trải nghiệm trọn vẹn cuộc sống miệt vườn qua các hoạt động mang tính bản địa cao như tham quan vườn cây ăn trái theo mùa, tự tay tát mương bắt cá, chèo xuồng, hay đặc biệt là thưởng thức buffet bánh dân gian truyền thống với hàng chục món ngon. Nơi đây đã khéo léo biến những giá trị vật nuôi nông nghiệp thành sản phẩm du lịch sáng tạo, với những màn trình diễn độc lạ như "xiếc ếch" hay "cá lóc bay" đã trở thành thương hiệu nhận diện riêng. Vị trí độc đáo nằm giữa dòng sông Hậu, là hạ nguồn của sông Mê Công, càng làm tăng thêm giá trị trải nghiệm văn hóa sông nước miền Tây.
Hiệu quả kinh tế và tác động xã hội to lớn
Sự đoàn kết và mô hình kinh doanh bền vững đã mang lại những con số ấn tượng. Trong năm 2024, hợp tác xã đã đón hàng chục nghìn lượt khách, với tổng doanh thu hàng chục tỉ đồng. Lượng khách ngày thường duy trì khoảng 200 đến 300 khách, và có thể tăng lên đến 700 hay 800 khách vào các ngày cuối tuần hoặc mùa cao điểm.
Điều quan trọng hơn là tác động xã hội, mô hình này đã giúp người dân Cồn Sơn thoát nghèo. Khu vực này trước đây từng là một vùng khó khăn, thiếu thốn đủ đường, nhưng nhờ kênh du lịch, thu nhập bình quân của các thành viên đã đạt mức cao, cải thiện rõ rệt đời sống của người dân địa phương. Mô hình cũng tạo công ăn việc làm cho khoảng 300 người và khoảng 100 hướng dẫn viên (chủ yếu là sinh viên đại học Cần Thơ và con em người dân bản địa). Du lịch đã trở thành một kênh bán hàng và quảng cáo tuyệt vời, giúp tiêu thụ nông sản sạch tại chỗ với giá trị cao hơn, tạo đầu ra bền vững cho nông nghiệp.
Bài học kinh nghiệm cốt lõi cho các địa phương
Từ hành trình của Cồn Sơn, các địa phương khác trên cả nước có thể rút ra những bài học kinh nghiệm sâu sắc để phát triển du lịch bền vững.
Thứ nhất, cần lấy tính bản sắc địa phương làm nền tảng, biến những giá trị truyền thống, tự nhiên, và ẩm thực thành sản phẩm du lịch khác biệt không thể sao chép.
Thứ hai, xây dựng mô hình hợp tác xã vững mạnh là chìa khóa để người dân làm chủ cuộc chơi, đảm bảo chất lượng dịch vụ đồng đều và lợi ích được phân chia công bằng, từ đó tạo nên sự gắn kết và tính bền vững cho cộng đồng.
Thứ ba, cần chú trọng vào du lịch trải nghiệm, đưa du khách hòa mình vào cuộc sống bản địa, và không ngừng sáng tạo để làm mới sản phẩm.
Cuối cùng, đào tạo kỹ năng và nâng cao nhận thức về du lịch xanh cho người dân là yếu tố quyết định để mô hình nông nghiệp gắn với dịch vụ có thể phát triển lâu dài và thịnh vượng.
Cồn Sơn đã minh chứng rõ ràng rằng, sự kết hợp hài hòa giữa nông nghiệp truyền thống, dịch vụ du lịch sáng tạo, và tinh thần đoàn kết cộng đồng chính là con đường dẫn đến sự thịnh vượng bền vững cho vùng đất miệt vườn.
Kết luận
Cồn Sơn không chỉ là một điểm đến du lịch miệt vườn đơn thuần. Hành trình hơn hai thập kỷ chuyển đổi từ bè cá nghiên cứu thành hợp tác xã du lịch cộng đồng đã khẳng định giá trị của sự đồng lòng và tầm nhìn bền vững. Thành công của nơi đây dựa trên nền tảng vững chắc là sự khai thác triệt để bản sắc sông nước miền Tây cùng nguyên tắc "mỗi nhà một sản phẩm", đảm bảo lợi ích được phân chia công bằng cho mọi thành viên. Mô hình đã giúp hàng chục hộ gia đình thoát nghèo, tạo công ăn việc làm ổn định và nâng cao giá trị nông sản ngay tại chỗ, biến du lịch thành kênh quảng bá và tiêu thụ tuyệt vời. Vì lẽ đó, Cồn Sơn không chỉ là niềm tự hào của Cần Thơ mà còn là một bài học kinh nghiệm quý báu về phát triển nông nghiệp xanh và du lịch có trách nhiệm, mở ra hướng đi thịnh vượng cho nhiều địa phương khác trên cả nước, nơi mà người nông dân thực sự là chủ thể của sự phát triển.
