Dự thảo mới nhất về lộ trình áp dụng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe ô tô đang thu hút sự chú ý lớn từ dư luận. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường – đơn vị chủ trì soạn thảo, quy định này nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường đô thị.
Đây cũng được xem là bước đi cần thiết để loại bỏ dần các phương tiện không đáp ứng quy chuẩn, đồng thời thúc đẩy xu hướng chuyển đổi sang xe thân thiện môi trường, phù hợp với cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.
Dự thảo chia rõ các mức tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho xe theo năm sản xuất, với nguyên tắc: xe càng cũ áp dụng mức thấp hơn, xe đời mới áp dụng tiêu chuẩn cao hơn. Điều này khiến cho nhiều mẫu xe cũ đang lưu hành phổ biến sẽ chịu tác động trực tiếp khi lộ trình được ban hành.
Cụ thể, ô tô sản xuất trước năm 1999 sẽ phải đạt Mức 1 (tương đương Euro 1). Các mẫu xe quen thuộc như Toyota Corolla 1996, Daewoo Cielo, Kia Pride, Ford Laser hay Mitsubishi Lancer đều thuộc nhóm này. Dù giá chỉ từ loanh quanh từ 30 -190 triệu đồng và vẫn được người thu nhập trung bình ưa chuộng, hầu hết các xe đời cũ này khó vượt qua yêu cầu kiểm định mới. Ngay cả dòng xe cao cấp như Mercedes-Benz W124 đời 1990 cũng không nằm ngoài diện bị ảnh hưởng.
Tiếp đó, ô tô sản xuất trong giai đoạn 1999 - 2016 sẽ áp dụng Mức 2 (tương đương Euro 2). Đây là nhóm xe chiếm tỷ lệ lớn trên thị trường xe cũ hiện nay như Toyota Innova, Fortuner, Vios, Mazda3… với giá bán lại khoảng từ 200 đến 400 triệu đồng. Tuy nhiên, nếu không đạt chuẩn khí thải mới, việc đăng kiểm hay mua bán những mẫu xe này có thể gặp khó khăn. Các dòng xe cỡ nhỏ như Kia Morning, Hyundai Grand i10, Ford Focus cũng nằm trong diện có nguy cơ bị “cấm cửa” đăng kiểm sau năm 2026.
Ở nhóm tiếp theo, xe sản xuất giai đoạn 2017–2021 sẽ áp dụng Mức 3 (tương đương Euro 3) từ ngày 1/1/2026; riêng Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 4 (Euro 4) từ 1/1/2027. Nhóm xe này bao gồm nhiều mẫu phổ biến như VinFast Fadil, Hyundai Accent, Honda City, Mitsubishi Xpander, Mazda CX-5, Ford Ranger, Toyota Corolla Cross... với giá bán lại dao động 300–700 triệu đồng.
Xe sản xuất từ năm 2022 trở đi sẽ áp dụng Mức 4 từ năm 2026 và Mức 5 (Euro 5) từ năm 2032; riêng Hà Nội và TP.HCM áp dụng sớm từ 2028. Đây là thế hệ xe mới, vốn đã đạt chuẩn Euro 4 như Toyota Vios, Hyundai Creta, Corolla Cross, Mazda CX-5... Giá niêm yết từ khoảng 458 triệu đến hơn 900 triệu đồng, tùy phiên bản.
Đáng chú ý, dự thảo cũng nêu rõ từ ngày 1/1/2029, tất cả ô tô lưu thông tại Hà Nội và TP.HCM phải đạt chuẩn khí thải Mức 2 trở lên, sớm hơn một năm so với đề xuất trước đó. Các xe sản xuất, lắp ráp theo giấy chứng nhận kỹ thuật – môi trường cấp trước năm 2022 sẽ được áp dụng tương đương xe giai đoạn 2017–2021 (Mức 3).
Những phương tiện không đạt chuẩn khí thải sẽ không được cấp giấy chứng nhận đăng kiểm và bị cấm lưu thông. Chủ xe buộc phải bảo dưỡng, sửa chữa hoặc nâng cấp để đạt quy định.
Dù được đánh giá là cần thiết cho mục tiêu giảm ô nhiễm và phát triển giao thông xanh, chính sách này cũng đặt ra nhiều thách thức lớn. Việt Nam hiện vẫn còn hàng triệu ô tô cũ chưa đạt chuẩn, trong đó không ít xe đã xuống cấp, gần như không còn khả năng cải tạo để đáp ứng tiêu chí khí thải mới.
