Tóm tắt
Bài viết phân tích sâu sắc thực trạng sử dụng nguồn nhân lực và các diễn viên trẻ tại các nhà hát, đoàn văn công trong bối cảnh số. Mặc dù sở hữu những điểm mạnh về năng lực chuyên môn và khả năng làm chủ công nghệ, thế hệ nghệ sĩ trẻ vẫn đối mặt với những điểm yếu nội tại như áp lực thu nhập và thiếu cơ hội cọ xát. Tuy nhiên, kỷ nguyên số cũng mở ra nhiều cơ hội để họ kết nối với khán giả, tự quảng bá và phát triển bản thân. Bài viết cũng chỉ ra những thách thức lớn từ sự cạnh tranh của thị trường giải trí và nguy cơ “chảy máu chất xám”. Từ đó, chúng tôi đề xuất 7 giải pháp trọng tâm, bao gồm cải cách chính sách đãi ngộ, đa dạng hóa cơ hội biểu diễn, tăng cường đào tạo chuyên sâu và ứng dụng công nghệ, nhằm tạo ra một môi trường làm việc hấp dẫn, bền vững để giữ chân và phát triển nhân tài, đảm bảo sự kế thừa và phát triển của nghệ thuật biểu diễn tại Việt Nam.
Thực trạng của diễn viên trẻ trong bối cảnh số
Điểm mạnh
Diễn viên, Ca sĩ, nghệ sĩ trẻ trong các đoàn nghệ thuật hiện nay sở hữu những điểm mạnh vượt trội so với các thế hệ trước. Họ không chỉ được đào tạo bài bản, có kiến thức chuyên môn vững vàng mà còn có khả năng tiếp cận và làm chủ công nghệ một cách nhanh chóng. Thế hệ Z và Alpha lớn lên cùng Internet, vì vậy, việc sử dụng các nền tảng số như TikTok, YouTube, Facebook không phải là một thách thức mà là bản năng.
Nhờ đó, họ có thể tự xây dựng thương hiệu cá nhân, quảng bá hình ảnh và các sản phẩm nghệ thuật của mình mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào đơn vị chủ quản. Ví dụ, một số nghệ sĩ trẻ đã tự sản xuất các video ca nhạc chất lượng cao, các tiểu phẩm kịch ngắn trên TikTok và thu hút hàng triệu lượt xem, tạo nên một lượng người hâm mộ trung thành. Năng động, sáng tạo và có tư duy mở, họ sẵn sàng thử nghiệm các loại hình nghệ thuật mới, kết hợp yếu tố truyền thống với hiện đại để tạo ra những sản phẩm độc đáo, hấp dẫn giới trẻ.
Điểm yếu
Bên cạnh những điểm mạnh, các nghệ sĩ trẻ cũng đối mặt với nhiều điểm yếu nội tại. Đầu tiên và quan trọng nhất là áp lực về thu nhập và việc làm. Theo khảo sát tại một số nhà hát công lập, mức lương khởi điểm của diễn viên trẻ thường chỉ ở mức cơ bản, không đủ trang trải chi phí sinh hoạt đắt đỏ tại các thành phố lớn.
Điều này buộc họ phải tìm kiếm công việc bên ngoài như diễn sự kiện, làm MC hoặc tham gia các dự án giải trí tư nhân để kiếm thêm thu nhập, dẫn đến việc không thể toàn tâm toàn ý cống hiến cho nhà hát. Thực tế tại Việt Nam, nhiều đoàn văn công quân đội và các nhà hát công lập phải hoạt động dựa vào nguồn ngân sách nhà nước, dẫn đến việc khó có chính sách đãi ngộ linh hoạt.
Điều này tạo nên sự khác biệt lớn so với các nhà hát tư nhân. Thứ hai, họ thiếu kinh nghiệm thực tế. Mặc dù được đào tạo tốt, nhưng sân khấu biểu diễn lại đòi hỏi khả năng ứng biến, tương tác với khán giả và kinh nghiệm xử lý tình huống mà không phải ai cũng có. Các nghệ sĩ trẻ ít có cơ hội được giao các vai diễn chính, vai diễn khó, dẫn đến việc khó phát triển năng lực chuyên môn và khẳng định tên tuổi.
Cơ hội
Kỷ nguyên số mở ra vô vàn cơ hội cho các nghệ sĩ trẻ. Sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng mạng xã hội và công nghệ cho phép họ kết nối trực tiếp với khán giả mà không cần qua bất kỳ trung gian nào.
Diễn viên trẻ có thể livestream các buổi tập, chia sẻ hậu trường các vở diễn hay thậm chí tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến, tạo ra một sự gần gũi, gắn kết với người hâm mộ. Điều này giúp họ xây dựng một lượng khán giả riêng, mở rộng đối tượng tiếp cận vượt ra khỏi phạm vi khán phòng.
Ngoài ra, sự đa dạng của các loại hình nghệ thuật trực tuyến cũng là cơ hội để họ thử sức, sáng tạo và tìm ra hướng đi mới cho bản thân. Chính phủ và các cơ quan văn hóa cũng đã nhận thấy tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ, tạo ra các chính sách khuyến khích chuyển đổi số trong lĩnh vực nghệ thuật, là đòn bẩy để các nghệ sĩ trẻ phát triển.
Thách thức
Tuy nhiên, bối cảnh số cũng đặt ra nhiều thách thức lớn. Sự cạnh tranh khốc liệt từ thị trường giải trí là một trong số đó. Các nghệ sĩ trẻ không chỉ cạnh tranh với nhau mà còn phải đối mặt với các ngôi sao giải trí, ca sĩ tự do, những người có ê-kíp truyền thông mạnh và khả năng tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.
Điều này dẫn đến nguy cơ “chảy máu chất xám” nghiêm trọng, khi các diễn viên tài năng chuyển sang làm tự do hoặc gia nhập các công ty giải trí tư nhân có chế độ đãi ngộ tốt hơn. Thách thức khác là sự mai một của nghệ thuật truyền thống. Giới trẻ đôi khi thiếu sự hứng thú với các loại hình nghệ thuật truyền thống như tuồng, chèo, cải lương, khiến việc kế thừa gặp nhiều khó khăn.
Một số giải pháp trọng tâm để phát triển nguồn nhân lực trẻ trong kỷ nguyên số
Để giải quyết bài toán này, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt, tập trung vào việc tạo ra một môi trường làm việc hấp dẫn và bền vững cho thế hệ nghệ sĩ trẻ.
(1) Cải cách chính sách đãi ngộ: Thay thế cơ chế lương cứng bằng chính sách lương theo năng lực và hiệu quả công việc. Việc này sẽ tạo ra một sự công bằng và động lực lớn cho nghệ sĩ trẻ. Ví dụ, một diễn viên có vai diễn thành công, vở diễn bán hết vé, hay đóng góp vào các giải thưởng lớn cần được nhận thù lao xứng đáng, không chỉ dựa trên thâm niên. Chính sách khen thưởng đột xuất cho những đóng góp nổi bật sẽ khuyến khích sự cống hiến và sáng tạo, từ đó giữ chân nhân tài.
(2) Đa dạng hóa cơ hội biểu diễn: Nhà hát nên tạo ra những sân khấu thử nghiệm, các dự án nhỏ để diễn viên trẻ được cọ xát và tích lũy kinh nghiệm. Thay vì chỉ tập trung vào các vở diễn lớn, việc tổ chức các buổi diễn định kỳ, các chương trình giao lưu hay liên hoan nghệ thuật dành riêng cho người trẻ sẽ là cơ hội quý báu để họ thể hiện năng lực. Việc này cũng giúp nhà hát khám phá những tài năng tiềm ẩn và xây dựng đội ngũ kế cận.
(3) Tăng cường đào tạo chuyên sâu: Mở các lớp tập huấn kỹ năng diễn xuất, thanh nhạc, vũ đạo chuyên sâu. Mời chuyên gia, nghệ sĩ hàng đầu trong và ngoài nước về truyền dạy kinh nghiệm. Đồng thời, cần bổ sung các khóa học về kỹ năng quản lý, marketing và cách sử dụng các nền tảng số để tự quảng bá. Điều này giúp nghệ sĩ trẻ không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có tư duy kinh doanh và phát triển bản thân toàn diện.
(4) Hỗ trợ xây dựng thương hiệu cá nhân: Các nhà hát và đoàn văn công cần có bộ phận truyền thông chuyên trách để hỗ trợ nghệ sĩ trẻ quảng bá hình ảnh. Lên kế hoạch truyền thông cho từng cá nhân và chương trình cụ thể. Điều này giúp các nghệ sĩ trẻ tiếp cận khán giả một cách chuyên nghiệp hơn, không chỉ dựa vào nỗ lực cá nhân mà còn có sự hậu thuẫn từ đơn vị. Đây là một yếu tố quan trọng để cạnh tranh với các nền tảng giải trí khác.
(5) Áp dụng công nghệ vào sản xuất và quảng bá: Đầu tư vào thiết bị hiện đại, sử dụng các nền tảng mạng xã hội để quảng bá các chương trình biểu diễn và hoạt động của nghệ sĩ. Ví dụ, việc livestream các buổi tập, ra mắt các trailer hấp dẫn, hay tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến sẽ thu hút một lượng lớn khán giả trẻ, đưa nghệ thuật truyền thống đến gần hơn với công chúng hiện đại.
(6) Tạo môi trường làm việc tích cực: Khuyến khích sự sáng tạo, trao quyền và lắng nghe ý kiến từ các nghệ sĩ trẻ. Xây dựng văn hóa đoàn kết, chia sẻ kinh nghiệm giữa các thế hệ. Khi nghệ sĩ trẻ cảm thấy được tôn trọng và có cơ hội đóng góp, họ sẽ có động lực để gắn bó lâu dài.
(7) Kết nối và hợp tác: Tăng cường hợp tác với các nhà hát, đơn vị nghệ thuật trong và ngoài nước để tổ chức các chương trình trao đổi, biểu diễn chung, mở rộng cơ hội cho diễn viên trẻ. Việc này không chỉ giúp họ học hỏi, mà còn nâng cao vị thế của nghệ thuật Việt Nam trên trường quốc tế.
Kết luận
Đầu tư vào nguồn nhân lực trẻ là đầu tư cho tương lai của nền nghệ thuật nước nhà. Đây không chỉ là một nhiệm vụ, mà là một hành trình chiến lược. Việc giải quyết các tồn tại về cơ chế, chính sách đãi ngộ, và tạo ra một môi trường làm việc cởi mở, sáng tạo là chìa khóa để giữ chân và phát triển nhân tài. Khi các nhà hát và đoàn văn công chủ động nắm bắt lợi thế của kỷ nguyên số, kết hợp với các giải pháp mang tính đột phá, sẽ tạo ra một sức sống mới cho sân khấu, đảm bảo sự kế thừa và phát triển bền vững của các loại hình nghệ thuật truyền thống và hiện đại.
