Trận chiến này có vị trí then chốt, mang ý nghĩa quyết định không chỉ với chiến trường mà còn với bàn đàm phán, để lại những thông điệp sâu sắc cho các thế hệ mai sau.
Bối cảnh và diễn biến
Trận chiến 81 ngày đêm không phải là một sự kiện đơn lẻ, mà là đỉnh điểm của một giai đoạn đầy cam go. Vào năm 1972, khi chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy của ta giành được thắng lợi lớn tại Quảng Trị, giải phóng hoàn toàn tỉnh này, Mỹ và chính quyền Sài Gòn đã buộc phải hành động. Sự thất bại của chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" đã thúc đẩy Tổng thống Nixon thay đổi chiến thuật, dốc toàn lực tái chiếm Quảng Trị để cứu vãn uy tín và giành lợi thế trên bàn đàm phán Paris.
Mỹ và quân đội Sài Gòn đã huy động lực lượng tinh nhuệ nhất, dội xuống Thành cổ một lượng bom đạn khổng lồ, ước tính tương đương "7 quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima". Mục tiêu của họ rất rõ ràng: san bằng Thành cổ và cắm cờ trước ngày 10/7/1972 để ép ta ký kết hiệp định có lợi cho họ.
Tuy nhiên, trước sự hủy diệt tàn bạo, các chiến sĩ của ta, đa phần là những thanh niên tuổi mười tám đôi mươi, đã chiến đấu với một ý chí phi thường. Với lời thề "K3-Tam Đảo còn, Thành cổ Quảng Trị còn", họ đã biến mỗi mét vuông đất thành một pháo đài sống, cầm chân địch trong suốt 81 ngày đêm. Những câu chuyện về Đại tá Hán Duy Long lập kỳ tích hay bức "di chúc" của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh không có từ "hy sinh" nào đã trở thành biểu tượng cho lòng dũng cảm vô bờ bến của người lính.
Ý nghĩa lịch sử và vị trí then chốt
Vị trí của trận chiến 81 ngày đêm trong toàn bộ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là không thể phủ nhận. Đây là một điểm nhấn chiến lược, làm phá sản hoàn toàn ý đồ của địch trên cả hai mặt trận quân sự và chính trị:
Về mặt quân sự, trận chiến đã giáng đòn nặng vào chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh", làm suy yếu và rệu rã tinh thần chiến đấu của quân đội Sài Gòn.
Về mặt chính trị và ngoại giao, việc ta kiên cường bám trụ đã tạo ra một thế chủ động trên bàn đàm phán Paris, buộc Mỹ phải xuống thang và chấp nhận ký kết Hiệp định Paris vào ngày 27/1/1973. Những hy sinh ở Thành cổ đã được hiện thực hóa, mở đường cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử kết thúc thắng lợi hoàn toàn vào 30/4/1975, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Bài học và giá trị trường tồn cho hôm nay và mai sau
Trận chiến Thành cổ không chỉ là quá khứ mà còn là nguồn cảm hứng bất tận, mang đến những thông điệp rõ ràng cho các thế hệ:
(1) Thông điệp về sự trân quý hòa bình: Hòa bình không phải là món quà mà là thành quả của sự hy sinh. Hơn 4.000 anh hùng liệt sĩ đã mãi mãi nằm lại nơi đây, xương máu của họ đã hòa vào đất thiêng và dòng sông Thạch Hãn. Sự tri ân của người dân Quảng Trị, từ lễ hội thả hoa trên sông đến việc lập bàn thờ vọng tại mỗi gia đình, đã thể hiện rõ lòng biết ơn sâu sắc và sự trân trọng giá trị của độc lập, tự do.
(2) Thông điệp về ý chí con người: Mặc dù vũ khí của kẻ thù có tối tân đến đâu, chúng cũng không thể chiến thắng được ý chí quật cường của những con người giàu lòng yêu nước. Trận chiến Thành cổ đã minh chứng cho chân lý "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" và sức mạnh của tinh thần dân tộc.
(3) Thông điệp về khát vọng vươn lên: Từ một vùng đất hoang tàn, Quảng Trị ngày nay đã vươn lên mạnh mẽ. Việc "lấp đầy những hố bom, lỗ đạn bằng sự phát triển của đô thị" chính là lời khẳng định về khát vọng hòa bình và xây dựng. Vùng đất này đã và đang hướng tới mục tiêu trở thành "Thành phố vì hòa bình", biến nỗi đau thành động lực để vươn lên, mang đến một cuộc sống tươi đẹp hơn cho thế hệ mai sau.
Trận chiến 81 ngày đêm tại Thành cổ Quảng Trị là một bài học lịch sử đầy xúc động, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm bảo vệ và xây dựng đất nước, để những hy sinh của thế hệ đi trước không bao giờ trở nên vô nghĩa.
Từ trận chiến 81 ngày đêm tại Thành cổ Quảng Trị, nơi máu và hoa viết nên huyền thoại hòa bình đã thôi thúc Nhạc sĩ, Thiếu tướng Đức Trịnh viết nên khúc tráng ca "Những người lính sang sông". Vừa qua, nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2025), bên cạnh bộ phim "Mưa đỏ" của Điện ảnh Quân đội gây được tiếng vang lớn, Đài truyền hình Việt Nam cũng đã trân trọng giới thiệu ca khúc đặc biệt nêu trên do NSƯT Hương Giang, Giảng viên thanh nhạc Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội trình bày.
