Thời gian gần đây, một thực trạng đáng lo ngại đang diễn ra tại nhiều chợ truyền thống trên khắp cả nước, từ các chợ lớn ở Hà Nội như Đồng Xuân, Ninh Hiệp đến các chợ đầu mối ở các tỉnh như Điện Biên, Sơn La, Quảng Bình: hàng loạt tiểu thương trả sạp, khiến cho cảnh buôn bán trở nên ảm đạm, nhiều gian hàng cửa đóng then cài. Theo ghi nhận, nhiều dãy ki-ốt chỉ còn lác đác một vài sạp mở cửa, người mua kẻ bán thưa thớt.
Có nhiều yếu tố tác động đến quyết định trả sạp của các tiểu thương, trong đó có thể kể đến:
(1) Sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các hình thức mua sắm hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi và đặc biệt là mua sắm trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử; Thói quen “lướt điện thoại, mua hàng trên sàn thương mại điện tử” ngày càng phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ, khiến cho lượng khách đến chợ truyền thống giảm sút.
(2) Áp lực cạnh tranh gay gắt: Chợ truyền thống phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các kênh bán hàng hiện đại, nơi người tiêu dùng có thể mua sắm mọi lúc, mọi nơi với nhiều ưu đãi và tiện ích; Sự cạnh tranh về giá cũng là một yếu tố quan trọng, khi các tiểu thương phải đối mặt với áp lực giảm giá để thu hút khách hàng, trong khi chi phí thuê sạp, quản lý và các chi phí khác vẫn ở mức cao.
(3) Nỗi lo về kiểm tra nguồn gốc hàng hóa: Nhiều tiểu thương, đặc biệt là những người kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ, lo sợ các đợt kiểm tra của các cơ quan chức năng; Việc không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ khiến họ phải đối mặt với nguy cơ bị xử phạt, tịch thu hàng hóa, thậm chí là bị đình chỉ hoạt động kinh doanh.
(4) Áp lực chuyển đổi sang hình thức kinh doanh minh bạch, số hóa: Các cơ quan quản lý nhà nước đang ngày càng siết chặt quản lý hoạt động kinh doanh tại các chợ truyền thống, yêu cầu các tiểu thương phải tuân thủ các quy định về đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, niêm yết giá, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm…; Nhiều tiểu thương gặp khó khăn trong việc thích ứng với các yêu cầu mới này, đặc biệt là những người lớn tuổi, trình độ học vấn hạn chế, thiếu kiến thức về công nghệ thông tin và các quy định pháp luật.
(5) Các yếu tố khác: Sau đại dịch Covid-19, do kinh doanh khó khăn, nhiều hộ kinh doanh xin tạm ngừng hoạt động; Thời tiết nắng nóng cũng ảnh hưởng đến việc kinh doanh của tiểu thương.
Tình trạng tiểu thương bỏ sạp không chỉ gây ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các chợ truyền thống mà còn tác động tiêu cực đến đời sống của nhiều người lao động, đặc biệt là những người có thâm niên gắn bó với chợ từ lâu.
Bên cạnh đó, nó cũng đặt ra nhiều thách thức cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc:
- Tìm giải pháp hỗ trợ các tiểu thương chuyển đổi sang hình thức kinh doanh phù hợp với xu thế thị trường.
- Chấn chỉnh trật tự kinh doanh, chống hàng giả, gian lận thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
- Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của chợ Việt Nam.
Để giải quyết tình trạng trên, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía:
Một là, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ vốn, đào tạo kỹ năng, tư vấn pháp lý cho các tiểu thương; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để họ tiếp cận các kênh bán hàng hiện đại.
Hai là, Ban quản lý chơi cần nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm.
Bà là, Tiểu thương cần chủ động thay đổi tư duy, học hỏi kiến thức mới, tìm kiếm các sản phẩm độc đáo, chất lượng, đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Bốn là, Người tiêu dùng cần có ý thức ủng hộ các sản phẩm của chợ truyền thống, đồng thời tạo điều kiện để các tiểu thương tiếp cận và phục vụ tốt hơn.
Tình trạng tiểu thương chợ truyền thống bỏ sạp là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự chung tay giải quyết của cả cộng đồng. Nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả, chợ truyền thống có nguy cơ bị thu hẹp, thậm chí là biến mất, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống kinh tế, văn hóa của người dân Việt Nam. Rõ ràng, các tiểu thương không chỉ đang đối mặt với sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, mà còn chịu áp lực chuyển đổi từ kinh doanh nhỏ lẻ, truyền thống sang hình thức minh bạch, số hóa và tuân thủ đúng quy định pháp luật. Đây là giai đoạn chuyển mình đầy thử thách, nhưng cần thiết để xây dựng môi trường kinh doanh văn minh, bền vững cho thương mại nội địa.
