Từ khi xuất hiện, xe hybrid cắm sạc (plug-in hybrid – PHEV) được quảng bá là bước chuyển tiếp giữa ô tô động cơ đốt trong truyền thống và xe thuần điện, nhờ khả năng di chuyển quãng ngắn bằng điện để giảm phát thải nhưng vẫn có động cơ xăng đảm bảo phạm vi hoạt động xa.
Do đó, PHEV nhanh chóng chiếm được cảm tình của người tiêu dùng như một lựa chọn tiết kiệm và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, khi rời khỏi các bài thử nghiệm tiêu chuẩn và được sử dụng trong điều kiện thực tế, hiệu quả "xanh" của dòng xe này dường như không còn đúng như kỳ vọng.
Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây của tổ chức Transport & Environment (T&E) được công bố trên tờ The Guardian cho thấy lượng phát thải CO₂ trung bình của xe PHEV thực tế cao gấp 4,9 lần so với kết quả trong các bài thử nghiệm tiêu chuẩn. Dữ liệu được tổng hợp từ hơn 800.000 xe PHEV tại châu Âu trong giai đoạn 2021-2023.
Trước đó, nhiều hãng xe từng khẳng định xe PHEV phát thải ít hơn tới 75% so với xe xăng hoặc dầu. Tuy nhiên, số liệu thực tế cho thấy mức giảm chỉ đạt khoảng 19%, tức gần như không khác biệt đáng kể. Điều này khiến người tiêu dùng và giới chuyên gia nghi ngờ liệu xe hybrid cắm sạc có thực sự thân thiện môi trường như quảng cáo.
Bà Sofía Navas Gohlke, một trong những tác giả của nghiên cứu, cho biết lượng phát thải thực tế từ các mẫu xe hybrid cắm sạc đang có xu hướng tăng, trong khi số liệu công bố chính thức lại giảm dần theo thời gian. Có thể thấy, vấn đề không chỉ đến từ quy trình đo lường mà còn từ thói quen sử dụng xe PHEV của người dùng.
Theo phân tích của các chuyên gia, nguyên nhân chính nằm ở việc "hệ số sử dụng điện", tức tỷ lệ quãng đường vận hành thuần điện so với tổng quãng đường, thường bị ước tính cao hơn thực tế.
Báo cáo chỉ ra rằng trên thực tế, xe PHEV chỉ chạy hoàn toàn bằng điện khoảng 27% quãng đường, trong khi trong các bài thử nghiệm, con số này được giả định lên tới 84%.
Điều này dẫn đến việc ngay cả khi đang ở chế độ điện, động cơ xăng vẫn hoạt động trên một phần ba hành trình, khiến mức phát thải CO2 thực tế cao hơn đáng kể so với kết quả thử nghiệm.
Kết quả nghiên cứu không chỉ tác động đến góc nhìn môi trường, mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới chính sách và người tiêu dùng. Theo T&E, việc đánh giá quá cao hiệu quả của xe PHEV đã giúp bốn tập đoàn ô tô lớn tại châu Âu tránh được hơn 5 tỷ euro tiền phạt nhờ đáp ứng được tiêu chuẩn phát thải trung bình của Liên minh châu Âu (EU).
Với người dùng, chi phí nhiên liệu thực tế cao hơn trung bình 500 euro mỗi năm so với mức mà nhà sản xuất quảng bá. Ông Colin Walker, chuyên gia của tổ chức Energy and Climate Intelligence Unit (ECIU), nhận định người tiêu dùng đang bị "đánh lừa" khi nghĩ rằng xe PHEV vừa tiết kiệm, vừa bảo vệ môi trường.
Thực tế, mức phát thải và tiêu hao nhiên liệu của chúng "không khác bao nhiêu so với xe xăng, dầu truyền thống".
Báo cáo xuất hiện giữa thời điểm Liên minh châu Âu đang bước vào giai đoạn quyết định về lộ trình cấm xe động cơ đốt trong vào năm 2035. Trong khi nhiều quốc gia ủng hộ việc chuyển sang xe điện hoàn toàn, những nước có ngành công nghiệp ô tô lớn như Đức lại đề xuất nới lỏng quy định.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz tuyên bố sẽ tránh "cú cắt đột ngột" vào năm 2035 để bảo vệ hàng trăm nghìn việc làm trong lĩnh vực ô tô. PHEV vì thế được xem là một giải pháp trung gian, vừa giữ được lợi ích kinh tế, vừa tránh áp lực chính trị từ các quy định khí thải khắt khe.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc tiếp tục coi PHEV là giải pháp "xanh" có thể khiến quá trình chuyển đổi năng lượng bị chậm lại.
Khi số liệu thực tế cho thấy xe hybrid cắm sạc phát thải CO₂ gần tương đương xe xăng, câu hỏi đặt ra là: PHEV có còn là "cầu nối xanh" trong quá trình chuyển đổi sang xe điện?
Theo giới phân tích, công nghệ PHEV có thể chỉ thực sự "xanh" nếu người dùng sạc pin thường xuyên và ưu tiên chạy điện trong đô thị. Nếu không, phần lớn quãng đường vẫn tiêu tốn xăng, khiến mức phát thải gần như không đổi.
Hơn nữa, việc duy trì song song hai hệ thống truyền động - động cơ điện và động cơ đốt trong - cũng khiến chi phí sản xuất, bảo dưỡng và xử lý rác thải pin tăng cao, làm giảm tính bền vững tổng thể.
Tại Việt Nam, xe PHEV mới bắt đầu được biết đến trong vài năm trở lại đây, chủ yếu qua các thương hiệu hạng sang như Volvo XC90 Recharge hay Range Rover Sport PHEV.
Tuy nhiên, chỉ đến khi các hãng xe Trung Quốc xuất hiện với giá mềm hơn và phạm vi hoạt động điện dài hơn, dòng hybrid cắm sạc mới thật sự thu hút sự chú ý của người tiêu dùng.
Điểm khác biệt là nhiều mẫu xe Trung Quốc ưu tiên sử dụng động cơ điện cho đến khi cạn pin, giúp hệ số sử dụng điện cao hơn và lượng phát thải thấp hơn so với PHEV truyền thống.
Dẫu vậy, tâm lý e ngại về độ bền pin, chi phí bảo dưỡng và giá trị bán lại vẫn là rào cản lớn. Nhiều khách hàng vẫn chọn xe hybrid thông thường hoặc xe xăng để đảm bảo an tâm về dịch vụ hậu mãi.
