Từ trái qua: Bà Nguyễn Thị Tuyết (Giám đốc Bảo tàng PNVN); ông Trần Văn Sơn, nguyên Phó Trưởng Ban cơ yếu Chính Phủ); Nhà văn Đặng Vương Hưng (Chủ tịch Tổ chức "Trái tim người lính"); ông Phan Đình Giám (đại diện thân nhân Liệt sỹ Phan Đình Kha); và ông Ngô Duy Ứng (Phó Giám đốc Bảo tàng PNVN).
Ngày 5/7/2024, nhà văn, nhà báo Đặng Vương Hưng (Chủ tịch Tổ chức "Trái tim người lính Việt Nam") đã công bố một tư liệu quý: Mới đây, trong một sự kiện trao tặng kỷ vật chiến tranh tại Hà Nội, ông Trần Văn Sơn (nguyên Phó trưởng Ban Cơ yếu Chính phủ, giai đoạn 2003 - 2012) đã bất ngờ tiết lộ một bức điện mật từ hơn 50 năm trước cho biết liệt sĩ Đặng Thùy Trâm hy sinh ngày 27/6/1970.
Ông Sơn cho biết: sở dĩ ông có bức điện này là nhờ chuyến đi công tác Quảng Ngãi năm 2006.
Đó là lúc cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm mới ra mắt, đã tạo nên hiện tượng xuất bản khi bán được hàng trăm ngàn bản chỉ trong vài tháng phát hành.
Trong lần làm việc với Văn phòng Tỉnh ủy Quảng Ngãi, ông Sơn đã đề nghị cơ yếu Tỉnh ủy Quảng Ngãi tìm giúp trong hồ sơ lưu trữ xem có tài liệu gì liên quan đến liệt sĩ Đặng Thùy Trâm không.
Và họ đã phát hiện ra bức điện của tổ chức có phiên hiệu T.784, báo cáo ngày 2/7/1970: Nội dung bức điện mật, do Cơ yếu đã dịch, được đánh máy chữ như sau:
“T.784
Số: 220
Kính gởi: T.750, T.780, AH.2055 Vinh Quang
“V/V Đ/C Hoa và Thùy Trâm hy sinh”
Theo báo cáo của Ban Dân y Đức Phổ và tin báo của Huyện ủy Đức Phổ.
- Đ/C Nguyễn Thị Tuyết Hoa, nữ Y sĩ Sản khoa, đang công tác tại Ban Dân y Đức Phổ, trên đường đi công tác (mang vaccin xuống phân phối cho các xã cánh bắc của huyện) bị địch càn và đã hy sinh tại xóm Mít, xã Đức Lân.
- Đ/C Đặng Thị Thùy Trâm, Bác sĩ Nhãn khoa, đang công tác tại Ban Dân y Đức Phổ, trên đường đi công tác, bị địch phục kích bắn chết. Đ/C đã hy sinh ngày 27 tháng 6 năm 1970 tại Phổ Cường.
Chúng tôi kính báo cáo T.750, T.780 và AH.2055 Vinh Quang biết.
Ngày 2 tháng 7 năm 1970
TM. T.784
(Đã ký)
Nguyễn Đạt
Nơi gửi:
- T.750, T.780 và AH.2055 Vinh Quang, để báo cáo.
- T.754 để biết.
- Lưu TOC T.784”.
Theo ông Trần Văn Sơn, “Vinh Quang” trong bức điện nêu trên, là mật danh trong kháng chiến chống Mỹ của Quân khu 5. Còn các đơn vị khác như T.784, T.750, T.780 và AH.2055… thì ông không rõ, vì đã hơn nửa thế kỷ trôi qua. Thậm chí một số đơn vị sau khi hoàn thành nhiệm vụ đã giải tán và xóa phiên hiệu.
Như vậy bức điện còn cho biết nơi hy sinh của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm là ở xã Phổ Cường, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, không giống với thông tin trên truyền thông gần đây và thông tin trong cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm.
Chúng tôi đã trao đổi với bà Đặng Kim Trâm - em gái liệt sĩ Đặng Thùy Trâm - về thông tin mới này. Bà Kim Trâm cho biết bà có dự buổi lễ mà ông Sơn chia sẻ thông tin trên.
Nhưng đã từng có nhiều thông tin khác nhau về ngày hy sinh của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Sau này gia đình tiếp cận được bản báo cáo hành quân của quân đội Mỹ cho biết ngày hy sinh của chị Đặng Thùy Trâm là 22/6/1970, khớp với thông tin trên giấy báo tử mà gia đình nhận được.
Do đó, gia đình tin tưởng đây là thông tin chính xác nên cũng không thấy cần phải đính chính về thông tin mới mà ông Sơn đưa ra.
Cụ thể, bà Kim Trâm cho biết, gia đình bà lần đầu tiên nhận được thông tin chị Đặng Thùy Trâm hy sinh là từ những người bạn ở bệnh xá Đức Phổ.
Họ báo tin cho gia đình là chị Thùy Trâm hy sinh ngày 20/6 âm lịch, nên gia đình làm giỗ theo ngày đó. Lúc ấy chưa có giấy báo tử.
Khi làm bia mộ cho liệt sĩ Đặng Thùy Trâm thì từ ngày âm lịch năm đó, gia đình tra ra ngày dương lịch là 20/7/1970.
Đến tận năm 1974 (4 năm sau khi chị Đặng Thùy Trâm hy sinh), gia đình mới nhận được giấy báo tử ghi ngày hy sinh là 22/6/1970.
Tiếp đó là bằng Tổ quốc ghi công lại ghi ngày hy sinh là ngày 1/7/1970.
Dù vậy, gia đình tin lời các bạn của chị Thùy Trâm ở bệnh xá Đức Phổ nên vẫn làm giỗ cho Đặng Thùy Trâm ngày 20/6 âm lịch.
Năm 2005, khi nhận lại cuốn nhật ký của Đặng Thùy Trâm và đọc tài liệu báo cáo hành quân của quân đội Mỹ tại Việt Nam lưu trữ ở Trung tâm Việt Nam ở Đại học Texas Tech (Mỹ) thông tin ngày hy sinh của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm là 22/6/1970.
Đây là ngày trùng với ngày hy sinh được ghi trên giấy báo tử mà gia đình chị Thùy Trâm nhận được.
Kể từ đó, các tài liệu về Đặng Thùy Trâm ghi nhận chị hy sinh ngày 22/6/1970. Cũng từ đây gia đình làm giỗ cho anh hùng liệt sĩ Đặng Thùy Trâm vào 19/5 âm lịch, theo ngày mất 22/6/1970 (dương lịch).
Hà Nội, 7/7/2024
Trái Tim Người Lính
