Nếu nghề gốm là linh hồn của đất Việt, thì Bát Tràng chính là nơi gìn giữ và thắp sáng ngọn lửa ấy qua nhiều thế hệ. Từ những sản phẩm truyền thống như chum, vại, bình,… người dân nơi đây đã liên tục đổi mới để đáp ứng nhu cầu của thị trường hiện đại. Bà Nguyễn Thị Lâm – một người con sinh ra và lớn lên tại Bát Tràng, là minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của làng nghề. Bà Lâm cho biết: “Làng đã phát triển nhiều loại men mới như men lam, men kết tinh, men hỏa biến, giúp mỗi sản phẩm đều độc bản và giàu giá trị thẩm mỹ..”
Không chỉ đổi mới sản phẩm, người dân Bát Tràng còn phát triển các hoạt động trải nghiệm văn hóa, trở thành điểm đến thu hút du khách quốc tế. Bà Lâm phấn khởi: “Du khách nước ngoài rất thích thử làm gốm, tô vẽ để tự mang sản phẩm về, qua đó cảm nhận được tình yêu nghề và sự mến khách của người dân”. Với bà Lâm, điều này đã thể hiện khát vọng bền bỉ của người Bát Tràng trong việc gìn giữ và phát huy tinh hoa truyền thống.
Bộ sưu tập gốm được trưng bày tại Bảo tàng gốm Bát Tràng
Với nhiều du khách quốc tế, Bát Tràng không chỉ là điểm du lịch văn hóa mà còn là nơi khơi gợi cảm hứng sáng tạo. Cặp đôi du khách đến từ Brazil đã chia sẻ rằng, họ biết đến Bát Tràng qua người thân sống tại Hà Nội và lập tức bị cuốn hút bởi nét đặc trưng của làng nghề này: “Chị gái tôi sống ở Hà Nội và đã gợi ý chúng tôi đến Bát Tràng. Vì tôi từng làm gốm ở Brazil nên rất muốn tận mắt để xem bảo tàng gốm”. Khi được hỏi về sự khác biệt giữa gốm Bát Tràng và Brazil, họ cho rằng điểm đặc sắc của Bát Tràng nằm ở chiều sâu văn hóa và tính thẩm mỹ cao: “Gốm ở đây có truyền thống lâu đời hơn, nhiều chi tiết hơn, dùng để trang trí; còn ở Brazil, gốm chủ yếu được dùng như một công cụ”.
Cặp đôi du khách người Brazil chia sẻ cảm xúc
Trong số những người đang ngày đêm gìn giữ tinh hoa của làng nghề, nhóm phóng viên đã có cơ hội được trò chuyện cùng nghệ nhân Cao Duy Phương – một trong những nghệ nhân trẻ đại diện cho thế hệ mới. Xuất phát điểm là nghề buôn bán gốm, anh dần dần bị chinh phục bởi chính những giá trị tinh thần mà mỗi sản phẩm mang lại. Từ đó, anh Phương quyết định bước vào con đường sản xuất gốm sứ, tự tay tham gia vào quá trình “biến đất thành hình” - hành trình đòi hỏi sự tìm tòi và đam mê không ngừng nhằm tạo ra những sản phẩm mang giá trị bền vững.
Nghệ nhân Cao Duy Phương bên bộ sưu tập gốm mới
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, người thợ làm gốm như anh luôn ý thức được sự đổi mới là điều tất yếu đối với một nghề truyền thống nằm trong vòng xoáy hội nhập. Anh Cao Duy Phương cho rằng, mỗi nghệ nhân đều phải học hỏi từ khắp nơi trên thế giới, nghiên cứu và vận dụng sự sáng tạo nghệ thuật cá nhân để cho ra những bài men mới đi cùng những họa tiết độc bản, tinh xảo hơn. Muốn gốm Bát Tràng vươn ra thế giới, bản thân mỗi người nghệ nhân cần “tâm huyết với nghề, kiên trì và có tình yêu nghề mới có thể phát triển sâu xa được.”
Trong bức tranh chung về làng nghề gốm trên thế giới, Bát Tràng không chỉ là biểu tượng của Việt Nam mà còn là đại diện tiêu biểu cho bản sắc văn hóa Á Đông. Nếu gốm Arita (Nhật Bản) nổi tiếng với sự tinh xảo hay Cảnh Đức Trấn (Trung Quốc) được gọi là “kinh đô của sứ”, thì Bát Tràng lại chinh phục thế giới bằng sự hòa quyện giữa giá trị truyền thống và sức sống đương đại. Điểm đặc biệt của gốm Bát Tràng nằm ở “chất hồn” Việt mộc mạc mà nhưng giàu chiều sâu văn hóa, giúp làng nghề sánh vai cùng bạn bè quốc tế.
Có thể thấy, mặc dù đã đi qua hơn bảy thế kỷ thăng trầm của lịch sử, nhưng đến nay, Bát Tràng vẫn bền bỉ tỏa sáng trong dòng chảy hội nhập quốc tế. Hơn cả một làng nghề, Bát Tràng còn là “đại sứ văn hóa” góp phần lan tỏa hình ảnh một Việt Nam sáng tạo và cởi mở, là kết tinh của tình yêu lao động và khát vọng hội nhập trong thời đại mới.
Từ thuở con người biết nặn đất và nhóm lửa, nghề gốm đã hiện diện trong đời sống người Việt như một phần không thể tách rời của nền văn minh lúa nước. Qua các triều đại Lý - Trần - Lê, gốm không chỉ phục vụ sinh hoạt mà còn là nơi thẩm mỹ dân gian gửi gắm. Dù trải qua thăng trầm, ngọn lửa trong lò gốm vẫn âm ỉ cháy, là nguồn cảm hứng sáng tạo, một sức sống bền bỉ của văn hóa truyền thống giữa nhịp sống hội nhập.
