Bức thư không chỉ là lời chúc, mà còn là bản tuyên ngôn về sứ mệnh, tầm nhìn và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với tương lai đất nước. Ba thông điệp chính từ bức thư:
(1) Thông điệp về niềm tự hào: Bác Hồ mở đầu bức thư bằng việc nhấn mạnh niềm vui và tự hào của ngày khai trường đầu tiên sau Cách mạng Tháng Tám. Nền giáo dục mới này, "hoàn toàn Việt Nam," khác hẳn nền "học vấn nô lệ" trước đây. Nó không đào tạo "tay sai" mà sẽ rèn luyện những công dân hữu ích, phát triển toàn diện năng lực sẵn có của các em. Đây là sự khẳng định chủ quyền và tinh thần dân tộc.
(2) Thông điệp về lòng biết ơn và trách nhiệm: Bác Hồ gợi mở cho học sinh về công lao to lớn của biết bao đồng bào đã hy sinh để giành lại độc lập. Từ đó, Người đặt ra câu hỏi đầy tính giáo dục: "Các em phải làm thế nào để đền bù lại công lao của người khác?". Câu hỏi này là lời nhắc nhở về lòng biết ơn, đồng thời giao phó trách nhiệm học tập siêng năng, ngoan ngoãn, nghe thầy, yêu bạn như một cách đền đáp thiết thực nhất.
(3) Thông điệp về sứ mệnh lịch sử: Đây là thông điệp mang tính hiệu triệu, định hướng cho cả một thế hệ. Bác Hồ khẳng định: "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em." Lời dạy này biến việc học không còn là nghĩa vụ cá nhân mà trở thành một sứ mệnh cao cả, gắn liền với vận mệnh quốc gia.
Sau 80 năm, những lời dạy của Bác vẫn có tác động sâu sắc trên nhiều phương diện của đời sống:
Thứ nhất, về mặt giáo dục và đào tạo: Lời dạy của Bác đặt nền móng cho triết lý giáo dục Việt Nam: học đi đôi với hành, gắn học vấn với thực tiễn. Tinh thần của bức thư đã được hiện thực hóa qua mục tiêu đào tạo con người phát triển toàn diện, có đạo đức, trí tuệ và năng lực để phục vụ Tổ quốc. Trong bối cảnh hiện nay, khi ngành giáo dục đang nỗ lực đổi mới, lời dặn của Bác càng có ý nghĩa, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc xây dựng một nền giáo dục nhân văn, hướng đến mục tiêu cao cả là vì con người Việt Nam.
Thứ hai, về ý thức công dân và trách nhiệm xã hội: Bức thư đã giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ý thức tự chủ và tinh thần trách nhiệm. Tinh thần đó vẫn được tiếp nối ở thế hệ trẻ hôm nay qua việc tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện, chung tay giải quyết những vấn đề của đất nước như bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, hay xây dựng cộng đồng.
Thứ ba, về tinh thần vượt khó và khát vọng vươn lên: Bác Hồ dạy học sinh phải cố gắng để "theo kịp các nước khác trên hoàn cầu." Lời dạy này đã trở thành động lực để Việt Nam không ngừng đổi mới và hội nhập quốc tế.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, lời dạy của Người nhắc nhở mỗi cá nhân và cả dân tộc phải luôn có khát vọng, ý chí vươn lên để không tụt hậu so với thế giới. Đó là nền tảng tinh thần để chúng ta xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng thịnh vượng, như mong ước của Bác.
