Thành phố Cần Thơ, trải dài trên diện tích 140.000 ha, đã dành tới 114.256 ha cho nông nghiệp, chiếm 79% tổng diện tích. Trong số này, 78.000 ha được dùng để canh tác lúa với tần suất ấn tượng 2,88 chu kỳ mỗi năm. Mặc dù diện tích đất nông nghiệp đã giảm dần từ năm 2004 do đô thị hóa, sản lượng lúa vẫn đạt khoảng 1,3 triệu tấn/năm, góp phần quan trọng vào nền kinh tế thành phố. Riêng năm 2021, Cần Thơ thu hoạch 1.413.242 tấn lúa trên diện tích 222.376 ha.
Cam kết đổi mới sáng tạo vì một tương lai bền vững
Từ vụ hè thu năm 2011, thành phố đã triển khai mô hình "Cánh đồng quy mô lớn" tại ấp Thầy Ký, thị xã Thạnh An, với quy mô ban đầu 400 ha. Mô hình này không chỉ nâng cao năng suất mà còn cải thiện chất lượng gạo, giảm chi phí thông qua các phương pháp sản xuất hợp tác. Việc liên kết trực tiếp với thị trường giúp đảm bảo đầu ra ổn định và thúc đẩy sản xuất nông nghiệp hiện đại.
Cần Thơ hướng sản xuất theo mô hình cánh đồng lúa sạch.
Tính đến vụ đông xuân 2021-2022, Cần Thơ duy trì 136 mô hình "Cánh đồng quy mô lớn" với tổng diện tích 33.576 ha, tăng đáng kể so với năm trước. Mô hình này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho cơ giới hóa và ứng dụng các tiến bộ khoa học trong canh tác lúa, đáp ứng các tiêu chuẩn cao như VietGAP, mở rộng tiềm năng xuất khẩu gạo của thành phố.
Dù đạt nhiều thành tựu, Cần Thơ vẫn đối mặt với một số thách thức. Một số nông dân còn do dự trong việc áp dụng công nghệ và chiến lược thị trường mới. Sự hợp tác giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân cần được cải thiện để tối ưu hóa hiệu quả chuỗi giá trị lúa gạo.
Ngoài ra, nông nghiệp, bao gồm cả ngành lúa gạo, đang đóng góp tới 43% lượng khí thải nhà kính của Việt Nam. Trước thực trạng này, Cần Thơ đã tích cực áp dụng các đổi mới khoa học kỹ thuật để giảm khí thải, đảm bảo sản xuất hiệu quả hơn và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Cần Thơ cam kết áp dụng các thực hành nông nghiệp sáng tạo nhằm giải quyết những thách thức hiện tại. Chiến lược bao gồm cải tiến kỹ thuật canh tác, tăng cường tiếp cận thị trường, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao chất lượng nông sản.
Ban Quản lý dự án Trung tâm đổi mới sáng tạo xanh Cần Thơ (PPMU Cần Thơ), trực thuộc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các hoạt động này. PPMU Cần Thơ quản lý các dự án theo hướng dẫn của Nghị định số 56/2020/NĐ-CP và đảm bảo phối hợp chặt chẽ với các chi cục, trung tâm thuộc Sở.
Cần Thơ đang triển khai chương trình "1 triệu ha lúa chất lượng cao" của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, với mục tiêu đạt 38.000 ha vào năm 2025. Chương trình không chỉ hỗ trợ quản trị hợp tác xã và định hướng kinh doanh cho nông dân mà còn đẩy mạnh đổi mới sáng tạo trong chuỗi giá trị lúa gạo.
Tái sử dụng rơm rạ bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả sản xuất
Theo Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, mỗi năm Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất khoảng 24,4 triệu tấn rơm rạ từ 4 triệu ha lúa. Tuy nhiên, 70% lượng rơm này thường bị đốt bỏ hoặc vùi vào ruộng. Việc đốt và vùi rơm không chỉ giải phóng lượng lớn khí CO2 và CH4, góp phần gây phát thải 88,6 triệu tấn carbon tương đương mỗi năm, mà còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất. Đốt rơm giúp tiêu diệt sâu hại nhưng cũng làm mất đi các sinh vật có lợi cho cây lúa, gây giảm năng suất.
Việc đốt rơm rạ làm ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.
Ngược lại, nếu áp dụng các giải pháp tái sử dụng rơm rạ một cách hiệu quả, nguồn nguyên liệu này có thể mang lại giá trị kinh tế cao. Các hình thức như trồng nấm, ủ phân vi sinh hoặc làm thức ăn, đệm lót cho gia súc đang được đánh giá là những hướng đi tiềm năng.
Để thúc đẩy sự thay đổi, các sáng kiến như Lớp học kinh doanh cho nông dân (FBS) đã được triển khai tại các địa phương. Hơn 600 nông dân tại các huyện Vĩnh Thạnh, Cờ Đỏ, Thới Lai và một số khu vực khác đã được đào tạo kỹ năng kinh doanh và quản lý rơm rạ. Điều này giúp nâng cao nhận thức và tạo động lực cho việc áp dụng các giải pháp bền vững vào thực tế canh tác. Đây là hoạt động nằm trong Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Qua đó, đã giúp nông dân có điều kiện nâng cao thu nhập và khắc phục tình trạng không còn đốt bỏ rơm rạ trên đồng ruộng vừa lãng phí, vừa tác động xấu đến môi trường.
HTX New Green Farm (phường Tân Hưng, quận Thốt Nốt) cho biết: Thời gian qua nông dân tại HTX đã sử dụng rơm trong quá trình sản xuất lúa để trồng nấm rơm nhằm nâng cao thu nhập theo các mô hình trồng nấm rơm ngoài trời và trồng trong nhà giúp chủ động với các điều kiện thời tiết bất lợi. Không dừng lại ở đó, rơm thải ra từ quá trình trồng nấm tiếp tục được tái sử dụng để làm phân bón hữu cơ phục vụ lại cho trồng trọt.
Ngành nông nghiệp TP Cần Thơ đã hỗ trợ cho nhiều nông dân, HTX thực hiện quy trình xử lý rơm rạ làm phân bón hữu cơ.
Hiện nay, HTX New Green Farm đã sử dụng nguồn rơm thải ra từ quá trình trồng nấm kết hợp các phế phụ phẩm khác trong nông nghiệp như tro trấu, mụn dừa, phân bò... để làm ra sản phẩm phân bón hữu cơ. Loại phân bón này giúp cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng nên được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng. Phân bón được sản xuất trải qua quy trình gồm nhiều công đoạn ủ trộn kéo dài khoảng 45 ngày.
Hiện HTX có 40 thành viên, diện tích canh tác hơn 40ha. HTX còn nhận làm dịch vụ cho 101 hộ dân với diện tích 148,78ha. Ðược sự hỗ trợ của ngành nông nghiệp TP Cần Thơ cùng các viện, trường, nông dân tại HTX đã thực hiện mô hình nông nghiệp tuần hoàn và quản lý, khai thác rơm theo hướng kinh tế tuần hoàn từ năm 2022.
Ðể sản xuất phân bón hữu cơ từ rơm, HTX đã ứng dụng máy móc cơ giới phục vụ khâu đảo trộn phù hợp với quy mô và sản lượng lớn đến hàng chục tấn/mẻ, qua đó giúp tiết kiệm khoảng 40-60% chi phí thuê nhân công.
Theo đại diện HTX New Green Farm, việc sử dụng phân bón hữu cơ từ rơm để bón cho lúa, kết hợp với áp dụng kỹ thuật “1 phải 5 giảm”, nông dân tại HTX có thể giảm được 40% lượng phân hóa học sử dụng và giảm nhiều chi phí đầu vào, từ đó lợi nhuận trồng lúa có thể tăng hơn 3,49 triệu đồng/ha. Mô hình tận dụng được toàn bộ phụ phẩm nên bà con còn có thu nhập tăng thêm từ việc sử dụng rơm để trồng nấm rơm. Những sáng kiến và mô hình thực tiễn này đã góp phần hiện đại hóa nông nghiệp tại Cần Thơ, tạo ra giá trị gia tăng từ những nguồn nguyên liệu thường bị lãng phí.
Bà Phạm Thị Minh Hiếu, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật TP. Cần Thơ, chia sẻ rằng các mô hình kinh tế tuần hoàn như sử dụng rơm trồng nấm, tận dụng bã nấm để ủ phân hữu cơ bón cho lúa đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Thu nhập của nông dân trong các mô hình này có thể tăng tới 55%. Trong thời gian tới, Cần Thơ tiếp tục tích cực hỗ trợ nông dân và các HTX trong tiếp cận, ứng dụng các quy trình công nghệ và máy móc, thiết bị cơ giới trong thu gom rơm, khai thác sử dụng rơm và xử lý rơm làm phân bón hữu cơ. Từ đó nâng cao được giá trị sản xuất, đồng thời cũng hạn chế được việc sử dụng phân bón vô cơ và sẽ kéo giảm được phát thải khí nhà kính.
Cần Thơ đang nỗ lực không ngừng để cải thiện chất lượng nông sản và hiện đại hóa chuỗi giá trị nông nghiệp. Các chương trình đổi mới sáng tạo và quản lý hiệu quả đang hỗ trợ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp trong việc tiếp cận các phương pháp canh tác bền vững. Những kết quả đạt được không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn giảm tác động tiêu cực đến môi trường, đưa Cần Thơ trở thành điểm sáng trong ngành nông nghiệp Việt Nam. Thành phố kỳ vọng tiếp tục phát triển một nền nông nghiệp bền vững, đóng góp vào tương lai thịnh vượng và ổn định cho cộng đồng nông dân.
TRANG THÔNG TIN VỚI SỰ PHỐI HỢP CỦA CỤC KINH TẾ HỢP TÁC VÀ PTNT
