Kể từ khi chính thức được áp dụng vào năm 2016, công nghệ video hỗ trợ trọng tài (Video Assistant Referee - VAR) đã gây ra nhiều tranh luận sôi nổi. Sự thiếu nhất quán trong cách các trọng tài sử dụng công nghệ và thời gian đưa ra quyết định đã gây ra nhiều bất mãn. Tháng này, Giải Ngoại hạng Anh thậm chí tổ chức cuộc bỏ phiếu để loại bỏ VAR, nhưng kết quả là 19/1 ủng hộ giữ lại.
Tại EURO 2024, VAR sẽ được áp dụng trong tất cả các trận đấu. So với World Cup 2022 ở Qatar, VAR đã được nâng cấp mạnh mẽ với khả năng phân tích chính xác hơn nhờ trí tuệ nhân tạo (AI).

"Khả năng quan sát trận đấu của AI đang ngày càng tiên tiến hơn. Nó giờ đây như một sinh vật có tri giác đang làm việc cùng con người," John Eric Goff, nhà nghiên cứu vật lý thể thao tại Đại học Lynchburg, Virginia (Mỹ), chia sẻ với Nature.
Theo Goff, AI trên VAR tại EURO 2024 là sự kết hợp giữa các thuật toán và máy móc có khả năng xử lý lượng dữ liệu lớn mà trọng tài thông thường không thể nhận biết. Dữ liệu này được thu thập từ 10 camera đặt khắp sân vận động, quan sát 29 vị trí trên cơ thể mỗi cầu thủ. Với 22 cầu thủ trên sân, có hơn 600 điểm chuyển động. Mỗi giây, dữ liệu này được cập nhật 50 lần. "Tất cả camera này có thể cho bạn biết vị trí của cầu thủ, quả bóng, và tốc độ chuyển động trong thời gian thực," Goff giải thích.
Quả bóng sử dụng tại EURO 2024 cũng có cấu tạo đặc biệt, sử dụng công nghệ FussBallLiebe của Adidas. AI gửi dữ liệu từ quả bóng đến trọng tài theo thời gian thực để hỗ trợ quá trình ra quyết định nhanh hơn, giúp trọng tài VAR xác định từng cú chạm bóng. "Đây là một trong những trái bóng có thiết kế tiên tiến và công nghệ cao cấp nhất lịch sử bóng đá," Give Me Sport nhận xét.
Theo Goff, bên trong quả bóng có một cảm biến nhỏ nằm ở trung tâm, kết nối với lớp vỏ. Cảm biến này ghi lại vị trí và chuyển động của quả bóng, truyền dữ liệu nhanh gấp 10 lần so với camera trong sân. Dữ liệu này kết hợp với hình ảnh từ camera để xác định vị trí quả bóng so với cơ thể cầu thủ, giúp xác định thời gian và điểm tiếp xúc chính xác.
Một trong những ứng dụng chính của VAR là công nghệ xác định việt vị bán tự động. AI hiển thị 29 điểm dữ liệu trên mỗi cầu thủ theo không gian ba chiều, kết hợp thuật toán để xác định vị trí của các bộ phận cơ thể. Nếu một trong 29 điểm vượt giới hạn, cầu thủ được xác định vi phạm.
Với công nghệ goalline (vạch vôi), AI cũng áp dụng để xác định bóng đã vượt qua vạch vôi hay chưa bằng hình ảnh 3D của bóng hiển thị trên máy tính. VAR tại World Cup 2022 mất trung bình 70 giây để xác định lỗi việt vị, nhưng công nghệ mới chỉ cần dưới 30 giây.
Tuy nhiên, theo Goff, công nghệ mới vẫn tồn tại một số lỗi. Camera có thể chưa bao quát toàn bộ hành động của cầu thủ, và thuật toán dựng hình ảnh 3D chưa hoàn toàn chính xác. Dù vậy, sai sót này rất nhỏ, dưới 0,5 cm. Ngoài ra, chip trong bóng có thể xác định cú chạm, nhưng không thể biết chính xác bộ phận nào chạm bóng, buộc trọng tài phải xem lại tình huống.
"Dù AI đang giúp VAR hoàn thiện hơn, tôi không nghĩ chúng ta sẽ có robot trọng tài trong tương lai gần," Goff nhận xét. "Những quyết định như xác định lỗi, phạt thẻ vẫn cần đến con người."